Oilaviy munosabatlarning bola shaxsida ijtimoiy

Ёшларга ижтимоий-психологик хизмат кўрсатиш маркази 
tan olindi ham. V.Vundtning mulohazasicha, irodaning negizida appersepsiya aktining 
sub'ekti tomonidan ichki faollik uniki ekanligini his etish yotadi. Uning bu konsepsiyasi 
emosional yoki affektiv nom bilan psixologiya faniga kirib keldi. U. Djemsning tan 
olishicha, irodaviy harakatlar boshqa ruhiy jarayonlarga qorishtirib bo’lmaydigan 
birlamchi xususiyatga egadirlar. Har qanday g’oya dastlab dinamik tendensiyaga ega 
158 bo’lganligi tufayli irodaviy aktning vazifasi diqqat yordami bilan bir g’oyaning 
boshqasi ustidan ustuvorligini ta'minlashdan iboratdir. Psixologiyada yetarli darajada 
qat'iy fikr qaror topgankim, iroda-bu insonning qo’yilgan maqsadlariga erishishga 
yo’naltirilgan ongli faolligidir. Iroda tushunchasi moshiyatiga inson tomonidan maqsad 
qo’ya olish qobiliyati, o’z emosiyasini boshqarish, shaxsiy gavdasini va xulqini idora 
qilish kiritiladi. V. I. Selivanov irodani tadqiq etish negizidan kelib chiqqan holda ayrim 
xulosalar chiqaradi: a) iroda- bu shaxsning o’z faoliyatini va tashqi olamdagi o’zini o’zi 
boshqarilish shakllarini anglashning tavsifidir; b) iroda-insonning yaxlit ongining bir 
tomoni shisoblanib, u ongning barcha shakl va bosqichlariga taalluqlidir; v) iroda-bu 
amaliy ong, o’zgaruvchi va qayta quriluvchi olam, shaxsning o’zini ongli idora 
qilishlikdir; g) iroda-bu shaxsning xissiyoti va aql-zakovati bilan bog’liq bo’lgan 
xususiyatidir, 
ammo 
qaysidir harakatning 
motivi 
(turtkisi) 
shisoblanmaydi. 
V.I.Selivanov irodaning psixologik jabshalarini yoritayotib, u shunday g’oyani ilgari 
suradi, insoning ongini jarayonlar, holatlar, xislatlarni o’zida mujassamlashtiruvchi 
yaxlit tizim sifatida tasavvur qilish mumkin. Shaxsning u yoki bu ongli harakati 
o’zining tuzilishiga ko’ra, u bir davrning o’zida ham aqliy, ham shissiy, ham irodaviy 
shisoblanadi. Tadqiqotchi V.A.Ivannikov esa irodani motivasiyaning ixtiyoriy shakli 
sifatida tushunadi, shuningdek, harakat ma'nosining o’zgarishi shisobiga uni 
tormozlovchi yoki qo’shimcha turtki yaratuvchi imkoniyat, yangi real motivlarni 
harakat bilan birlashtiruvchi yoinki vaziyatning tasavvur motivi tariqasida talqin qiladi. 
Irodaviy boshqariluv esa harakatni "ixtiyoriy boshqariluv ko’rinishlarining bittasi 
sifatida" tushuniladi, bunda boshqariluv motivasiyaning ixtiyoriy o’zgarish orqali 
amalga oshirilishi ta'kidlaniladi. Yuqoridagi mulohazalardan ko’rinib turibdiki, 
psixologiya fanida irodani tushunish, ta'riflash bo’yicha bir xil munosabat 
yaratilmaganiday, irodaviy sifatlarning ma'noviy asosini tashlil qilish yuzasidan ham 

---