Okean suvlarining ifloslanish turlari va undagi

OKEAN SUVLARINING IFLOSLANISH TURLARI VA UNDAGI
HAYOTGA TA’SIRI

Reja:

1. 
   Dunyo okeanlari va undagi biologik xilma-xillik
   
2. 
   Okean suvlarining ifloslantiruvchi manbalari
   
3. 
   Okean suvlarining ifloslanish turlari
   

Dunyo okeani (yun. Okeanos — Yerni aylanib oqadigan azim daryo) — Yerning materik va orollarni oʻrab turuvchi suv qobigʻi. Gidrosferaning katta qismi (94%) ni, Yer yuzasining taxminan 70,8% ini egallaydi. Fizik va kimyoviy xususiyatlari hamda suvining kimyoviy tarkibi jihatidan Okean bir butun, lekin miqdor jihatidan gidrologik va geokimyoviy koʻrsatkichlari xilma-xildir.
Gidrologik rejimining tabiiy-geografik xususiyatlariga koʻra, Dunyo okeani alohida okeanlar, dengizlar, qoʻltiqlar, buxta va boʻgʻozlarga ajralib turadi. 1650-yilda golland geografi B. Varenius Dunyo okeanini 5 alo-hida qismga: Tinch, Atlantika, Hind, Shimoliy Muz, Janubiy Muz Okeanlariga boʻldi. 1845-yilda London geografiya jamiyati ham buni tasdikladi. Keyinroq baʼzi olimlar Dunyo okeanini faqat 3 ga ajratadilar: Tinch, Atlantika va Xind okeanlari. 20-asrning 30-yillaridan boshlab Arktika havzasi sinchiklab tekshirilgandan keyin, 4 alohida okean ajratildi: Tinch, Atlantika, Hind va Shimoliy Muz Okean Yer sharida Okean suvi va qurukliklarning taqsimlanishi turlicha. Shimoliy yarim sharda suv sathi yer sharining 61% ini egallaydi. Bu yerda Okean suvlari qurukdikxa ancha kirib borib, koʻp sonli dengiz va qoʻltiqlar hosil qiladi. Barcha ichki dengizlar Shimoliy yarim sharda joylashgan. Janubiy yarim sharda suv sathi 81% maydonni tashkil etadi, lekin dengiz va qoʻltikdar kam. 81° shimoliy kenglikdan shimolida Shimoliy Muz okeanida va janubiy kenglikning taxminan 56° bilan 65° oʻrtasida Okean suvi yer sharini uzluk-siz qatlam shaklida oʻrab olgan. Suv yoki kurukdikning koʻpligiga qarab yer shari okean yarim shari va materik yarim shariga boʻlinadi. Okean yarim sharining qutbi Yangi Zelandiyadan janubi-sharqda, materik yarim sharining qutbi esa Fransiyaning shimoli-gʻarbida joylashgan. Gidrosferaning bir qismi boʻlgan Okean atmosfera va Yer pusti bilan uzluksiz oʻzaro aloqador; shuning uchun ham Okeanning koʻpgina muhim xususiyatlari atmosfera va Yer poʻstiga bogʻliq.
Okean issiqlik va namning juda katta akkumulyatoridir. Okean tufayli Yerda temperatura juda keskin farq qilmaydi, uzoq-uzoq oʻlkalarga namlik yetib boradi, natijada hayot uchun qulay sharoit vujudga keladi. Okean oqsil moddalarga ega boʻlgan boy oziq-ovqat mahsulotlari manbaidir. Okean energetik, kimyoviy va mineral boyliklar manbai ham boʻlib, ularning bir qismidan (suv koʻtarilish energi-yasi, baʼzi kimyoviy elementlar, neft, gaz va boshqalardan) inson hozirdanoq foydalanmoqda. Okean va uning dengizlaridan xalqaro aloqalar oʻrnatishda juda kadim zamonlardan foydalanilgan. Bu esa yangi yerlarning ochilishi va madaniyat markazlaridan uzok, hududlarni oʻzlashtirish uchun sharoit yaratdi; transport vositalaridagi texnika taraqqiyoti bu jarayonni yanada tezlashtirdi. Dunyodagi yuk aylanishning 4/5 qismi Okean yoʻllari orkali amalga oshiriladi
Okeanning insoniyat hayotidagi roli tez oʻsmoqda. Dunyo mamlakatlari iktisodiyotining turli sohalarida Okeandan foydalanish muammolari (kema qatnovi, baliq ovlash, Okean resurslaridan ratsional foydalanish, shelfni oʻzlashtirish, kontinentlararo kabellar yotqizish, suvni chuchuklashtirish, shuningdek, dengizlarni muhofaza qilish va ifloslanishining oldini olish va boshqalar) olamshumul ahamiyatga ega boʻlib, muhim iqtisodiy, siyosiy va huquqiy masalalarni hal qilish bilan bogʻliq.
2. Gidrosfera ifloslanishining asosiy manbalari
Gidrosferaning asosiy ifloslanish manbalari quyidagilardir:
Sanoat va kommunal xo'jaliklarning oqava suvlarini oqizish;
Qishloq va oʻrmon xoʻjaligida foydalaniladigan moddalarning (oʻgʻitlar, pestitsidlar) yerdan kirib kelishi;
Tashish va baxtsiz hodisalar paytida moddalarning oqishi;
Suv havzalarida xavfli chiqindilarni ko'mish;
Atmosferadan ifloslantiruvchi moddalarning tushumlari.
2.1 Sanoat va maishiy oqava suvlarni oqizish
Daryolar, ko'llar, dengizlar va okeanlarning ifloslanish darajasi yil sayin ortib bormoqda. Suv ob'ektlarining ifloslanishida alohida va, ehtimol, eng jiddiy rolni sanoat suvlarini oqizish o'ynaydi. Ular umumiy daryo oqimining 1/3 qismidan ko'prog'ini ifloslantiradi.
Suv havzalarini oqava suvlar bilan ifloslanishiga qora va rangli metallurgiya, kimyo, neftni qayta ishlash, sellyuloza-qog‘oz va oziq-ovqat sanoati kabi sohalar katta hissa qo‘shmoqda.
ga qarab texnologik xususiyatlar Sanoat oqava suvlarini quyidagilarga bo'lish mumkin:
1. boshlang'ich moddalar va reaksiya mahsulotlari bilan ifloslangan reaksiya suvlari;
3. xom ashyo, mahsulotlar, idishlar, jihozlarni yuvgandan keyin suv;
4. suv ekstraktorlari va changni yutish moddalari;
5. maishiy suv hojatxonalardan, yuvinishdan keyin, dush;
6. hududdan oqib chiquvchi suv sanoat korxonalari turli kimyoviy moddalar bilan ifloslangan.
Sanoat oqava suvlari kislotali, neytral yoki gidroksidi bo'lishi mumkin, buning natijasida u oqiziladigan suv ob'ektlarining tabiiy pH darajasi o'zgaradi.
Sanoat shlaklari turli xil organik moddalar va og'ir metall birikmalarini o'z ichiga oladi; maishiy chiqindilarda organik moddalar miqdori 32-40% ni tashkil qiladi. Bu moddalar tuproqqa tushib, tuproqda barqaror qaytaruvchi muhit hosil qiladi, unda vodorod sulfidi, ammiak va metall ionlarini o'z ichiga olgan maxsus oraliq suv paydo bo'ladi.
Kollektorlarda neft uglevodorodlarini o'z ichiga olgan sirt plyonkalari paydo bo'lganda, havo-suv chegarasida gaz almashinuvi buziladi. Bundan tashqari, ifloslantiruvchi moddalar gidrobiontlarning hujayralari va to'qimalarida to'planib, ularga toksik ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Sanoat rivojlangan aholi zich joylashgan hududlardagi yer usti suvlari shahar va sanoat oqava suvlari, qishloq xoʻjaligi oqava suvlari bilan ifloslangan.
Masalan, poytaxt ichida, har yili daryoda. Moskva aeratsiya stantsiyalari 4 · 10 6 m 3 gacha oqava suvlarni chiqaradi; ularga sanoat korxonalaridan keladigan 8 10 3 m 3 oqava suvni qo'shishingiz kerak. Hammasi bo'lib, daryo havzasida. Moskva azotli birikmalar, neft mahsulotlari va metallarga asoslangan 9·10 3 tonna ifloslantiruvchi moddalarni oladi. Bularning barchasi shahar ichida Moskva daryosi suvlarida to'xtatilgan zarrachalar miqdori 2 baravar, minerallashuv 1,5 baravar ortadi, erigan kislorod kontsentratsiyasi 1,5-2,0 mg / l gacha pasayadi va ortadi. 5 baravarga, biogen elementlarning konsentratsiyasi fonga nisbatan 2 baravarga, metallar va neft mahsulotlari tarkibini oshiradi. Rossiya Federatsiyasida suv ob'ektlariga oqava suvlar miqdori bo'yicha Moskva etakchi - 2367-10 6 m 3, Sankt-Peterburg - 1519 10 6 m 3, Angarsk - 529 10 6 m 3, Krasnoyarsk - 416 10 6 m 3, Novosibirsk - 316 10 6 m 3.
Ko'p miqdorda sirt faol yuvish vositalarini o'z ichiga olgan maishiy oqava suvlarni o'z ichiga olgan shahar oqava suvlari ham tabiiy suvlarni ifloslantiruvchi manba hisoblanadi. Oqava suvlarda yuzaki faol yuvish vositalarining mavjudligi o'simlik va hayvonot dunyosiga zararli ta'sir ko'rsatadi. Masalan, 10-25 mg yuvish vositalari kimyoviy moddalar 1 litr suv uchun suv florasi uchun zaharli hisoblanadi. 1 mg / l yuvish vositalarining konsentratsiyasida plankton o'ladi, 3 mg / l da - dafniya, 15 mg / l - baliq. Bundan tashqari, shaharda kanalizatsiya o'rtacha (mg / l) bo'lishi mumkin: 1b,9 - kaliy, 0,5 - mis; 0,5 - qo'rg'oshin; 0,8 - temir; 23,2 - natriy; 0,2 - sink; 6,6 - fosfor, 4,53 - yog '. Oqava suvda ko'p miqdorda organik moddalarning parchalanishi kislorod tanqisligiga va vodorod sulfidining to'planishiga olib keladi, buning natijasida bunday suv omborlari vaqt o'tishi bilan "o'ladi".
Tabiiy suvlarga katta zarar yetkazadi kanalizatsiya atrof-muhitning reaktsiyasini (pH) o'zgartiradigan sellyuloza-qog'oz sanoati suvlari suvga suv organizmlariga toksik ta'sir ko'rsatadigan turli xil organik moddalarni kiritadi, shuningdek, oksidlanish tufayli tabiiy suvlarni kislorod bilan birlashtiradi.
Issiqlik elektr stantsiyasining oqava suvlari salbiy rol o'ynaydi, chunki ular tabiiy suv omborlari haroratini oshiradi, bunda organizmlar, shu jumladan patogenlar ko'proq ko'payadi.
Gidrosferaning kuchli biologik ifloslanishi unga najasni o'z ichiga olgan maishiy oqava suvlarning kirib borishi natijasida yuzaga keladi. Bundan tashqari, bu suvlar ham yomon parchalanadi tabiiy sharoitlar sintetik yuvish vositalari (SMC).

Shahar joylaridan tuzlar va maishiy chiqindilar bilan ifloslangan bo'ron va toshqin oqimlari daryo va ko'llar suvlariga kiradi. Dengizlar suvlarida tabiiy muhitda parchalanmaydigan

uglevodorodlari (ayniqsa, benzo(a)piren), pestitsidlar va og'ir metallar (simob, qo'rg'oshin, kadmiy va boshqalar) dengiz biotasi va odamlar uchun eng katta xavf tug'diradi. Yapon dengizida "qizil toshqinlar" haqiqiy falokatga aylandi, bu evtrofikatsiya oqibati bo'lib, unda mikroskopik suv o'tlari gullab-yashnaydi, keyin suvdagi kislorod yo'qoladi, suv hayvonlari nobud bo'ladi va zaharli moddalarning katta miqdordagi chirigan qoldiqlari hosil bo'ladi. nafaqat dengiz, balki atmosfera ham.
davom etadi, shu sababli chiqindi suvlar avval tozalash inshootlaridan o’tkazilib, so’ngra suv havzalariga oqiziladi.

Okeanlar ifloslanishga turli yo'llar bilan munosabatda bo'lishadi. Turli mamlakatlar ekologlari quyidagilarni kuzatadilar:

• 
  flora va faunaning turli vakillarining asta-sekin yo'q bo'lib ketishi;
  
• 
  ifloslanishga moslashgan va sanoat chiqindilari bilan oziqlangan suv o'tlarining ko'payishi tufayli suvning gullashi;
  
• 
  El-Ninyo oqimi kabi global iqlimiy hodisalarning yo'qolishi;
  
• 
  axlat orollarining ko'rinishi;
  
• 
  okeanlardagi suv haroratining oshishi.