Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон технологияси

33 
4.1-rasm. Oldindan zo„riqtirilgan 
konstruksiyalar armaturasini 
tayanchlari tortib tayyorlash 
bosqichlari. 
a – armatura taranglangunga qadar;
b – armatura tortilgan va uning uchlari 
ankerlar yordamida tayanchlarga 
mustahkamlangan; v – qolipga 
taranglashtrilmaydigan armatura 
o‘rnatilgan; g – konstruksiya betonlangan 
xolda; d – tayyor konstruksiya, ya’ni beton 
qotgan va armaturaning taranglashtirilgan 
kuchi tayanchlardan ozod qilinib betonga 
berilgan.
 
1 – anker; 2 – tayanchlar;
3 – taranglashtiriluvchi armatura;
4 – taranglashtirilmaydigan armatura;
3 – qolip; beton qorishmasi.
4.2 - rasm. Oldindan zo„riqtirilgan konstruksiyalar armaturasini tayanchlari tortib 
tayyorlash bosqichlari.
 
Oldindan zo‗riqtirilgan yig‗ma temir-beton konstruksiyalarini stendlarda 
tayyorlashda armaturani tayanchlarga tortib tayyorlash usuli keng tarqalgan. Agar 
stendning uzunligi faqat bitta konstruksiyaning uzunligiga mos kelsa bu stend 
qisqa stend deb ataladi. 

---

34 
Agarda stendning uzunligi bir vaqtning o‗zida bir necha konstruksiyani 
tayyorlash imkoniga ega bo‗lsa bu stend uzun stend deb ataladi. 
Qisqa va uzun stendlarda armaturani asosan gidrodomkratlar yordamida 
tortib taranglanadi. Ba‘zi xollarda elektrotermik yoki elektrotermomexanik 
usullardan tortib tayyorlash mumkin. Uzun va qisqa stendlarda asosan temir-
beton to‗sinlar, fermalar, qoziqlar tayyorlanishi mumkin. 
Armaturani qoliplardagi tayanchlarga tortib taranglab konstruksiyalarni 
tayyorlash usulida orayopma va yopma plitalar, to‗sinlar, fermalar, qoziqlar 
tayyorlash keng tarqalgan. 
Armaturani tayanchlarga tortish texnologik jihatdan ancha oson, shuning 
uchun 
bu 
usuldan 
zavod 
sharoitida 
ko‗plab 
ishlab 
chiqariladigan 
konstruksiyalarni tayyorlashda foydalaniladi. 
Armaturani konstruksiyani betonlangandan va beton qotgandan so‗ng 
betonga tortib taranglash usuli xam mavjud. Armaturani taranglashning bu usuli 
monolit qurilishda va konstruksiyani bloklardan qurilish maydonida yoki montaj 
joylarida yig‗ish imkonini beradi. Taranglashtiriladigan armaturani avvaldan 
betonlash vaqtida qoldirilgan kanallardan o‗tkaziladi. Armaturani taranglashtirish 
kuchini qotgan beton beriladigan kuch va tortish uskunalaridan hosil bo‗ladigan 
zo‗riqishga chidamli mustahkamlikka ega bo‗lgandan so‗ng armaturani tortish 
asbob uskunalar yordamida amalga oshiriladi. 
Simli yoki arqonli armaturani kam armaturalangan konstruksiyaga yoki 
inshootga, ya‘ni dumaloq rezervuarga o‗rash shu usullardan biridir.
Armaturani betonga tortib taranglashtirishda odatda gidrodomkratlar 
yordamida bajariladigan mexanik va ba‘zida elektrotermomexanik (asosan 
armaturani o‗rashda) usullardan foydalaniladi. 
Kanallarni tayyorlash, ularga armaturani o‗rnatish, uni taranglashtirishdan 
tashqari kanaldagi armaturani korroziyadan saqlash kerak. Buning uchun rastvor 
nasoslari yordamida kanallarga sement qorishmasi to‗ldiriladi.

---

35 
Armaturani betonga tortib tayyorlashdan, armaturani tayanchlarga tortib 
tayyorlab bo‗lmaydigan asosan noyob katta konstruksiyalar - ko‗priklar, qobiqlar, 
rezervuarlarni 
qurishda 
foydalaniladi. 
Armaturani 
betonga 
tortib 
konstruksiyalarni tayyorlashda mehnat sarfi ortadi.