Олий таълимнинг


Download 5.27 Mb.
bet95/150
Sana29.09.2023
Hajmi5.27 Mb.
#1689771
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   150
Bog'liq
Mikroiqtisodiyot (ma\'ruza matn)

12.3 Капитал бозори
Капитал - бу узо= муддатли орали=да ишлатиладиган ишлаб чи=ариш ресурси бўлиб, унинг ёрдамида узо= ва=т давомида мащсулот ишлаб чи=арилади.
Капиталнинг икки хил тури мавжуд: асосий капитал (узо= муддатда фойдаланиладиган ускуна, технологик линия, бино, =урилма); айланма капитал (щар бир ишлаб чи=ариш циклида ўз =ийматини тайёр мащсулот =ийматига ўтказадиган ишлаб чи=ариш ресурслари, хом ашё, материаллар, ярим фабрикатлар ва щоказолар).
Асосий капиталдан узо= муддатда фойдаланилади ва у ўз =айта такрор ишлаб чи=аради, яъни у ишлатилиши давомида ўз =ийматини маълум =исмини мащсулот =ийматига ўтказади.
Капиталдан фойдаланиш давомида у щам маънавий, щам жисмоний эскиради. Жисмоний эскириш - бу капиталнинг ва=т ўтиши билан ишга яро=сиз бўлиши бўлса, маънавий эскириш унинг унумдорлигининг камайиши, яъни янги ишлаб чи=арилган замонавий ускуналарга =араганда унумдорлигининг пастлиги, ёки умуман барча кўрсаткичлари бўйича (мащсулот сифати, фойдаланишга =улайлиги) янги ускунадан ор=ада =олганлигидир.
Асосий капитал эгаси капитал =ийматини ундан фойдаланиш ва=ти давомида =айта тиклайди. Масалан, ускуна 1000000 сўм бўлиб, ундан фойдаланиш муддати 10 йил бўлса, унинг =иймати 10 йил давомида тенг =ийматларда мащсулот =ийматига ўтказилади деб =арайдиган бўлсак, щар йилги даромаддан 100000 сўмдан амортизацияга ажратиш керак бўлади.
Айланма капитал бир йил давомида ўзининг бутун =ийматини мащсулот =ийматига ўтказиб =айта тикланади.
Капиталнинг =иймати ундан фойдаланиб, келажакда =анча даромад олишга бо\ли=дир. Келажакда кўпро= даромад олиш иштиё=и кўпчиликни бугунги истеъмолининг бир =исмидан воз кечиб, уни жам\аришга ундайди. Жам\арилган мабла\ пул кўринишидаги капитал сифатида бирор-бир тадбиркорга маълум муддатга =ўшимча =иймат ор=али =айтарилиши шарти билан берилиши мумкин. Ушбу олинган =ўшимча =ийматга капиталга олинган фоиз дейилади.
Ссуда фоизи - капитал эгасига унинг капиталидан маълум муддат орали\ида фойдаланганлиги учун тўланадиган нархдир.
Капиталдан фойдаланишни тащлил =илганда бугун сарфланган мабла\ни келажакда сарфланадиган мабла\ билан та==ослаш ёки бугун олинадиган даромад билан келажакда олинадиган даромадни та==ослаш мущим ащамиятга эгадир. Бу ерда ва=т омилини эътиборга олиш керак бўлади. Бугунги сарфланган бир сўм бир йилдан кейин сарфланадиган бир сўмга тенг эмас. Буларни бир-бирига тенглаштириш учун, аввал уларни бир ва=тга келтириш зарур бўлади. Турли хил йиллардаги харажатларни ёки даромадларни бир йилга келтиришда дисконт кўпайтирувчисидан фойдаланилади.
Харажат ва даромадларни бир хил бошлан\ич ва=тга келтириш щисоб-китобларига дисконтирлаш дейилади. Бундай щисоб-китоблар инвестиция лойищаларини бащолашда кенг =ўлланилади. Инвестицияларни тащлил =илганда йиллар давомида бўладиган харажатлар билан лойищадан олинидиган даромадларни солиштиришга тў\ри келади. Келажакда олинадиган даромаднинг нафи бугунги кунда олинадиган даромад нафидан кичик бўлади. Нима учун деганда, жорий даромадга (яъни, бугунги кундаги даромадга) келажакда фоиз бўйича =ўшимча даромад олиш мумкин.
Лойищаларни тащлил =илишда лойища =ийматини ани=лаш учун бугунги кунда =ўйилган капитал мабла\лар билан лойища амалга оширилгандан кейин олинадиган даромадларни солиштириш зарур бўлади. Бунинг учун жорий харажатни ва келажакда олинадиган даромадни щисоб-китоб =илиш керак.

Download 5.27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   150




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling