Олий таълимнинг

12.3-расм. Ишчи кучига талаб билан иш ща=и ўртасидаги бо\ли=лик.
(1) ва (3) тенгликдан фойдаланиб =уйидаги муносабатни ёзамиз.
тенгликнинг иккала томонини чекли мащсулот га бўламиз. Натижада =уйидагини оламиз:
. (4)

- муносабатнинг чап томони иш ща=и ставкасининг бир бирлик мащсулот ишлаб чи=ариш учун кетган мещнат сарфига кўпайтирилганига тенг, яъни бу ишлаб чи=аришнинг чекли харажатидир.
Т армо= бўйича мещнат бозорини кўриб чи=амиз. Умумий бозор талаби тармо=даги фирмалар талаблари йи\индиси билан ани=ланади (12.4-расм).


12.4-расм. Тармо= мещнат бозори.

Умумий таклиф таклифлар йи\индисидан иборатдир.

Бу ерда -ишчи учун сарфланадиган =ўшимча харажат, яъни, иш ща=и.

М ещнат =илиш ва дам олиш ўртасидаги бо\ли=лик. Щар бир ишчи олдидаги масала, бу =анча ишлаб, =анча дам олиш муаммосидир. Агар суткада 24 соат бўладиган бўлса, ишчи 24 соат ишласа, у сўмга тенг бўлган максимал даромад олиш мумкин (12.5-расм).
12.5-расм. Иш ва=ти ва дам олиш ўртасидаги бо\ли=лик

Агар у ишламаса, унинг максимал дам олиши бир суткага, яъни, 24 соатга тенг бўлади ва унинг даромади нолга тенг. Ишчининг "даромад ва бўш ва=ти" бюджет чизи\ини чизи\и ор=али ифодалаш мумкин. Маълумки, ишчи щар доим суткасига 24 соат ишлайвермайди. Табиийки, ишчининг иш ва=ти чегараланган бўлади, у маълум ва=т дам олиб, ўзининг ишлаш =обилиятини тиклаш керак бўлади. Бундан таш=ари, дам олиш уни маънавий ўсишини таъминлайди. Демак, ишчи маълум ва=т ишлаб, маълум ми=дорда наф олса (даромад олса), у маълум ва=т дам олганда щам =андайдир наф олади (маънавий ўсиш, зав=ланиш). Демак, ишчини =анча ва=т ишлаб, =анча ва=т дам олиши кераклиги тў\рисидаги масалани =уйидагича =ўйиш мумкин:

Ишчининг ишлаш ва=ти ва дам олиш ва=тидан бо\ли= нафлик функциясини =уйидагича ёзамиз:
, (5)
бу ерда - нафлик функцияси; - дам олиш ва=ти; - иш ва=ти.
Демак, ишчи суткадаги 24 соатни иш ва=тига ва дам олиш ва=тига шундай та=симлаши керакки, натижада у максимал наф олсин:
. (6)
+уйидаги шарт бажарилганда:
. (7)
У шбу масаланинг оптимал ечимини график ор=али ани=лаймиз (12.6-расм).