Олий таълимнинг

12.11-расм. Индивидуал шахснинг мещнати таклифи чизи\и.

Иш ща=ининг биринчи бос=ичида дан га ўсиши, иш ва=тини дан соатга оширади. Бу ерда ўрнини босиш самараси даромад самарасидан ю=ори бўлади. Иш ща=ининг иккинчи бос=ичидаги дан га ўсиши, иш ва=тига таъсир =илмайди, ишчи соат ишлайди, ўрнини босиш самараси даромад самарасига тенг. Учинчи бос=ичдаги иш ща=ининг дан га ўсиши, иш ва=тини дан га =ис=артиради, ўрнини босиш самараси даромад самарасидан кам бўлади.

Кўриниб турибдики, даромаднинг ўсиши дам олишга бўлган талабни оширади. Ушбу щол иш ва=тини =ис=ариши ва дам олиш ва=тини ошишида ўз ифодасини топган. Иш ща=ининг ошиши билан бирга дам олишнинг нархи щам ошади.
Одатда, ривожланган мамлакатларда ащолининг ўртача даромади, ривожланаётган мамлакатлардаги ащолининг ўртача даромадидан анча ю=ори бўлгани учун, улар кўпро= дам олишга щаракат =илади (Даромад самараси, ўрнини босиш самарасидан ю=ори). Ривожланаётган давлатларда иш ща=и паст бўлгани учун, иш ща=ининг ўсиши, ишчиларни кўпро= ва=т ишлаб, кўпро= даромад =илишга ундайди (ўрнини босиш самараси, даромад самарасидан ю=ори бўлади).
Мещнат бозорида монопсония бўлган щол. Бундай щол кўпро= кичик шащарларда учрайди. Шащарда ягона ишлаб чи=ариш корхонаси бўлиб, у шащар ащолисининг асосий =исмини иш билан таъминлайди.
Шащарда бош=а иш жойлари кам бўлгани учун, ушбу вазият монопсоник бозор вазиятига я=ин бўлади. Монопол корхона мащаллий мещнат бозорида ишчи кучини сотиб олувчи ягона корхона бўлгани учун щам у иш ща=ига таъсир =ила олади. Корхона ишга ёллайдиган ишчилар сонини =ис=артирса, ишга кирувчилар ўртасида ра=обат кучаяди ва бу иш ща=ини мувозанат даражасидан пастга туширади (12.12-расм).


12.12-расм. Монопсонист мещнат бозори.
Ра=обатлашган мещнат бозорида мувозанат щолат ну=тада ўрнатилади. ну=тада талаб ва таклиф чизи=лари кесишади. Мувозанат щолатида ишчи ми=дордаги иш ща=и билан таъминланади. Монопсонист щар бир бирлик мещнат учун бир хил иш ща=и тўлагани учун таклиф чизи\и ўртача харажат чизи\идан иборат бўлади. Чекли мещнат харажатлари чизи\и ўртача харажат чизи\идан ю=орида ётади. ва чизи=ларини кесишган ну=таси монопсоник щолатда =анча ишчи билан банд бўлишини ани=лайди. Бу ерда монопсоник мувозанат щолати шарти. Демак, монопсонист ишчилар сонини дан =ис=артириб, иш ща=ини дан га =ис=артиришга эришади. Шундай =илиб, монопсонист бир ва=тнинг ўзида щам ишчилар сонини =ис=артириб, щам иш ща=ини пасайтириб, ўз фойдасини тўртбурчак юзига тенг бўлган ми=дорда оширади.