Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти

TOPOGRAFIK XARITALARNI YARATISHDA ArcGIS DASTURINING 
AHAMIYATI 
Ulug’bek Karabekov assistent., Nuriddin Xudaykulov assistent (JizPI) 
 
Bugungi kunda ilm-fan va texnika yutuqlarini keng qo‘llagan xolda iqtisodiyot tarmoqlariga, 
ijtimoiy va boshqa soxalarga zamonaviy innovasion texnologiyalarni tezkor joriy etish 
O‘zbekiston Respublikasi jadal rivojlanishining muxim sharti xisoblanadi. Jamiyat va davlat 
hayotining barcha soxalari shiddat bilan rivojlanayotgani isloxotlarni mamlakatimizning jaxon 
sivilizatsiyasi etakchilari qatoriga kirish yo‘lida tez va sifatli ilgarilashini ta’minlaydigan 
zamonaviy innovasion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarga asoslangan xolda amalga 
oshirishni taqozo etadi [1]. 
Kartografiya soxasida qo‘llaniladigan ArcGIS dasturi tadqiqot ob’ekti bo‘lib xizmat qiladi. 
Tadqiqotlar uslubi asosini zamonaviy kartografiyada umumqabul qilingan uslublar tashkil etadi. 
Ma’lumki avvallari kartalar siyoh bilan chizilgan bo‘lsa, bugungi kunda u kompyuterlar 
yordamida chizilmoqda. Buning uchun maxsus dasturiy ta’minot (dasturiy ta’minot) sinfi asosida 
yaratilgan Avtomatlashtirilgan kartografik tizimlardan (AKT) foydalanib kelinmoqda. Bugungi 
kunda ilmiy tadqiqotlar va amaliy faoliyatda ko‘plab GIS lar ishlatiladi, lekin ular orasida shaxsiy 
GIS lar keng tarqalgan. Jumladan, ularga GeoDraw, GeoGraph (Rossiya Geografiya instituti), 
AtlasGis, WinGis, ArcInfo, MapInfo (AQSH) va boshqa dasturlarni misol keltirish mumkin. 
Geografik axborot tizimi (geografik axborot tizimi, GIS) - fazoviy [2] (geografik) 
ma’lumotlarni va zarur ob’ektlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash, saqlash, taxlil qilish va 
grafik jixatdan vizual tarzda namoyish etish tizimidir. 
Geografik axborot tizimi tushunchasi tor ma’noda - foydalanuvchilarga xududning raqamli 
xaritasini va ob’yektlar to‘g‘risida qo‘shimcha ma’lumotlarni qidirish, taxlil qilish va taxrirlash 
imkonini beradigan vosita (dasturiy mahsulot) sifatida ishlatiladi[3]. 
Geografik axborot tizimi fazoviy ma’lumotlar bazasini rastrli va vektorli grafik 
muxarrirlarni va fazoviy ma’lumotlarni taxlil qilish uchun turli xil vositalarni o‘z ichiga olishi 
mumkin. Ular kartografiya, geologiya, meteorologiya, yer tuzish, ekologiya, shaxar ma’muriyati, 
transport, iqtisodiyot, mudofaa va boshqa ko‘plab soxalarda qo‘llaniladi. Geoinformatika 
tomonidan geoinformatsion tizimlarni loyixalash, yaratish va ulardan foydalanishning ilmiy, 
texnik, texnologik va amaliy jixatlari o‘rganilmoqda. 
Bugungi kunda yurtimizda xar bir soxada zamonaviy texnologiyalarni qo‘llagan xolda 
yangicha uslublarni ishlab chiqish, qilinadigan ishlarning sifatini yaxshilash va vaqtdan unumli 
foydalanish borasida bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. Zamonaviy texnologiyalardan 

---

70. 
ODILOV NURMUHAMMAD 
ESHPO’LAT O’G’LI 
ISLOMOV NAJMIDDIN TOYIR O’G’LI 
TRANSPORT VOSITALARINING TO’QNASHUV 
JARAYONIDA ZARBA KUCHLARINI 
ANIQLASH 
198 
71. 
ISROILOV FAXRIDDIN 
MURODQOSIMOVICH 
BOZOROV ALISHER G’ANISHER 
O’G’LI 
AKKUMULYATOR BATAREYALARINING 
YUQORI VA PAST HARORATLARDA ISHLASH 
PRINTSIPLARI 
201 
72. 
ISROILOV FAXRIDDIN 
MURODQOSIMOVICH 
BOZOROV ALISHER G’ANISHER 
O’G’LI 
ZAMONAVIY YARIMO'TKAZGICHLI 
HARORAT SENSORLARI 
204 
73. 
S.A.TOSHPOLATOVA, 
I.K.HASANOVA, J.M.SADULLAYEV 
MEVALARNI QURITISH USULLARI VA
TEXNOLOGIYALARI 
208 
74. 
JO’RAQULOV MUSLIMBEK 
MAHSUD O’G’LI, MAMATQULOV 
MURODJON ODIL O’G’LI 
TABIIY GAZ KONLARIDAN GAZNI 
QAZIB OLISHDA QUDUQ JIHOZLARINI 
KORROZIYASI VA ULARGA QARSHI HIMOYA
USULINI O`RGANISH 
210 
75. 
ДЖУРАЕВ УКТАМ УРАЛБАЕВИЧ 
СТРУКТУРО ОБРАЗОВАНИЕ ЦЕМЕНТНОГО 
КАМНЯ В ПРИСУТСТВИИ МИНЕРАЛЬНЫХ 
НАПОЛНИТЕЛЕЙ 
213 
76. 
ULUG’BEK KARABEKOV 
NURIDDIN XUDAYQULOV 
MASOFADAN ZONDLASH 
TEXNOLOGIYALARINI TAKOMILLASHTIRISH 
VA KARTA TUZISH ISHLARIDA 
FOYDALANISH 
216 
77. 
ULUG’BEK KARABEKOV ASSISTENT 
NURIDDIN XUDAYKULOV 
TOPOGRAFIK XARITALARNI YARATISHDA
ARCGIS DASTURINING AHAMIYATI 
218 
78. 
KARIMOVA FERUZA SATTAROVNA 
NIZOMOV ABDULAZIZ A`ZAM O`G`LI 
NEFT MAHSULOTLARINI IKKILAMCHI 
QAYTA ISHLASH TEXNOLOGIYASI 
220 
79. 
KARIMOVA KAMOLA G’ULOMOVNA 
BITUM VA ASFALT-BITUM 
HUSUSIYATLARINI YAXSHILASH USLUBI 
222 
80. 
KO`CHIMOVA DILNOZA 
IBRAGIMOVNA 
RAXMATULLAEV MUSTAFOQUL 
YUKLARNI TASHISHDA YETKAZIB 
BERISHLAR ZANJIRINI BOSHQARISH 
USLUBLARINI TAKOMILLASHTIRISH 
224 
81. 
M.A.DONIYOROVA 
D.B.SHAMIYEV 
B.B.DONIYOROV 
MITTI ARQOQ TASHLAGICHLI TO’QUV 
DASTGOHLARINI TEXNOLOGIK 
KO’RSATKICHLARINI TAHLILI 
227 
82. 
МИНГЯШАРОВ АБДУРАҲИМ ХЎРОЗ 
ЎҒЛИ 
НАРЗИҚУЛОВ ҒИЁСЖОН НИЯТҚУЛ 
ЎҒЛИ 
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА САНОАТ 
БИНОЛАРИНИНГ ЭНЕРГИЯ 
САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ БЎЙИЧА 
АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИШЛАР 
ТАҲЛИЛИ 
230 
83. 
МУСТАФОЕВ О.Ш 
ХАЛҚАРО СТАНДАРТ ТАЛАБЛАРИ 
АСОСИДА 
ОЗИҚ-ОВҚАТ МАХСУЛОТЛАР 
ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ 
232