Талабнинг даромад эластиклиги (income elasticity of demand).
Талабнинг даромад эластиклиги талабнинг уй хўжаликлари даромадларининг ўзгаришига таъсирчанлигини ўлчайди.
Талабнинг ўзаро эгилувчанлиги (Cross elasticity of demand) ўринини босадиган (рақобатбардош) маҳсулотларининг мавжудлиги билан белгиланади.
Нарх эгилувчанлигидан бошқа эластиклик ўлчовларини тузиш мумкин ва сиз билишингиз керак бўлган муҳим нарса талабнинг даромад эгилувчанлигидир. Товарга бўлган талабнинг даромад эластиклиги талабнинг уй хўжаликлари даромадларининг ўзгаришига таъсирчанлигини кўрсатади.
Уй хўжаликларининг даромади ошганда, одамлар нафақат мавжуд товарларга бўлган талабини оширибгина қолмай, балки илгари сотиб ололмаган янги товарларни ҳам талаб қилабошлайдилар.
Талабнинг даромад эластиклиги (Income elasticity of demand)= талаб қилинган миқдорнинг % ўзгариши / % даромад ўзгариши
Товарга талаб бу даромад еластик агар даромад эластиклиги 1 дан катта бўлса; бошқача қилиб айтганда, агар талаб қилинган миқдор даромад ўсишидан каттароқ фоизга ошса. Масалан, агар компакт дискларга бўлган талаб 10% га ошса, агар уй хўжаликлари даромади 7% га ошса, биз компакт дискларга бўлган талаб даромад эластик деб айтамиз.
Агар даромад эластиклиги 0 дан 1 гача бўлса ва талаб қилинган миқдор даромаднинг мутаносиб ўсишидан камроқ ошса, товарга бўлган талаб ноэластик даромад ҳисобланади. Мисол учун, агар китобларга бўлган талаб 6% га ошса, уй хўжаликларининг даромади 10% га ошса, китобларга бўлган талаб даромад ноэластик деб айтамиз.
Талаб миқдорининг ўзгариши талаб эгри чизиғи ҳолатидаги силжиш шаклида бўлади, у бўйлаб ҳаракатланиш эмас, чунки у нарх ўзгариши билан рағбатлантирилмайди.
Талабнинг даромад эластиклиги ижобий бўлган товарлар нормал товарлар деб айтилади, яъни уй хўжаликлари даромади ошганда уларга бўлган талаб ошади. Агар даромад эластиклиги салбий бўлса, товар паст товар деб аталади, чунки даромад ўсиши билан унга талаб тушади.
Бир маънода пастлик-бу товарнинг ўзи сифати ҳақидаги баёнот эмас, балки истеъмолчининг талаб имтиёзлари ҳақида кузатиладиган ҳақиқат.
Мисол учун, шаҳарлараро автобус саёҳати паст товарнинг намунасидир. Автобусда саёҳат ҳаво ёки темир йўл саёҳатига қараганда арзонроқ, аммо кўпроқ вақт талаб этади. Истеъмолчилар чекланган даромадга эга бўлганда, улар арзонроқ нарх эвазига саёҳат қилиш учун сарфланган вақтдан воз кечишга тайёр. Бироқ, уларнинг даромадлари ошгани сайин, улар секинроқ, арзонроқ бўлса ҳам, автобусда саёҳат қилишдан кўра тезроқ транспорт турларини танлайдилар.
Талабнинг даромад эластиклигини қуйидагича умумлаштириш мумкин. (13-жадвал)
Do'stlaringiz bilan baham: |