Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

2.4. Маълумотларни ҳимоя қилиш

Махфийлик (Privacy)-бу шахснинг рухсатисиз ахборотни ошкор қилмаслик ҳуқуқидир.

Махфийлик-бу шахснинг улар ҳақидаги маълумотлардан фойдаланишни назорат қилиш ҳуқуқи молиявий ҳолати, соғлиқни сақлаш ва турмуш тарзи тўғрисида (яъни рухсатсиз ошкор қилишнинг олдини олиниши).⁵⁶
Нима учун махфийлик муҳим масала?
Яқин йилларгача, бир қўрқув бор эди, ташкилотлар томонидан ушлаб турилган шахслар ҳақида маълумот тобора миқдори нотўғри ишлатилиши мумкин. Хусусан, компъютерлаштирилган маълумотларнинг мавжудлиги шахсга осонликча зарар етказиши мумкинлиги сезилса тизимга нотўғри бўлган ва рухсатсиз бузиб кириш холатлари кўпайди. Буюк Британияда маълумотларни ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонун 1998 йилда тасдиқланди ва ушбу соҳани қамраб олган маълумотларни ҳимоя қилиш тартибларини белгилаб берди. (Буюк Британия) маълумотларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонун 1998 йил маълумотлар сақланадиган шахсларни ҳимоя қилади. Ҳам қўлда ҳам компютерлаштирилган ахборот далолатномага мос келиши керак.
Далолатнома шартлари маълумотларни қамраб жисмоний шахслар ҳақида-корпоратив органлар ҳақида маълумотларни ҳимоя қилиш ва хавфсизлик тамойилларини белгилаб беради.
Далолатномада ишлатиладиган атамаларнинг таърифлари. Ҳаракатни тушуниш учун унда ишлатиладиган баъзи техник атамаларни билиш керак.
Шахсий маълумотлар-бу тирик шахс ҳақидаги маълумотлар, шу жумладан фикр билдиришлардир. Ташкилотлар ҳақидаги маълумотлар шахсий маълумотлар эмас.
Узвий маълумотлардан фойдаланувчилар - шахсий ва хусусиятлардан фойдаланувчиларни назорат қилувчи ташкилотлар ёки шахслар.
Маълумотлар субъекти - бу шахсий маълумотлар субъекти бўлган шахсдир.
Буюк Британиянинг маълумотларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги Қонуни маълумотлар фойдаланувчилари бажариши керак бўлган маълумотларни ҳимоя қилиш тамойилларини ўз ичига олади. Қонуннинг 1-моддаси маълумотларни ҳимоя қилиш тамойилларини ўз ичига олади. Буларга:
1. Шахсий маълумотлар қонунга мувофиқ адолатли ва қонуний равишда қайта ишланади;
2. Шахсий маълумотлар фақат бир ёки бир нечта белгиланган ва қонуний мақсадларда олинади ва олинмайди, ушбу мақсадга ёки ушбу мақсадларга мос келмайдиган ҳар қандай усулда қайта ишланади;
3. Шахсий маълумотлар мақсадга ёки мақсадларга нисбатан етарли, тегишли ва ортиқча бўлмаслиги керак, бунинг учун улар қайта ишланади.
4. Шахсий маълумотлар аниқ ва керак бўлганда долзарб бўлиб туриши керак;
5. Ҳар қандай мақсад ёки мақсадлар учун қайта ишланган шахсий маълумотлар узоқроқ сақланмайди, бу мақсад ёки ушбу мақсадлар учун зарур.
6. Шахсга доир маълумотларга ушбу далолатнома бўйича маълумот субектларининг ҳуқуқларига мувофиқ ишлов берилади;
7. Рухсатсиз қарши тегишли техник ва ташкилий чоралар кўрилади, шахсий маълумотларни ноқонуний қайта ишлаш ва тасодифий йўқотиш ёки йўқ қилиш ёки зарар етказиш;
8 Шахсий маълумотлар Европадан ташқаридаги мамлакат ёки ҳудудга ўтказилмайди.
Қонуннинг иккита асосий мақсади бор:
(а) шахсий махфийликни ҳимоя қилиш. Буюк Британиянинг аввалги қонуни фақат компютерга асосланган маълумотларга нисбатан қўлланилган. 1998 йилдан бошлаб ҳар қандай шаклдаги маълумотлар ҳимоя қилинган;
(b) ишлашни такомиллаштириш манфаатлари, шундай қилиб, маълумотларни ҳимоя қилиш қонунчиликни уйғунлаштириш учун ягона Европа бозори, аъзолар ўртасида шахсий маълумотларнинг эркин оқими бўлиши мумкин Европа Иттифоқи давлатлари.
Қонунда маълумотлар субъектлари учун қуйидаги ҳуқуқлар белгиланган:
(а) ўзлари ҳақидаги маълумотларни йўқотиш, йўқ қилиш ёки рухсатсиз ошкор қилиш оқибатида юзага келган ноқулай оқибатлар ва шахсларнинг ўзлари ҳақида нотўғри маълумотлар тарқатилиши кўрилган зарар учун суд орқали товон талаб қилиши мумкин;
(b) нотўғри маълумотлар қўйилиши ёки ҳатто ўчирилиши учун маълумотлар масаласида судларга мурожаат қилиши мумкин.⁵⁷
Фақат ҳужжатлаштирилган ахборотгина ҳимоя қилинганлиги учун, ҳужжатлаштиришни қатъиян стандарт бўйича ўтказиш керак. Ахборотни ҳимоя қилишнинг муҳимлиги ва қиммат баҳолиги бўйича ахборотни ҳимоя қилиш принципларидан келиб чиқиш керак.