Olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma Obidalar uz

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
114 
vorisi Kserks esa harbiy san‘at ustasi bo‗lganligi bilan ahamoniy shohlaridan ajralib 
turadi. 
Mamlakatning ijtimoiy ahvoli haqida to‗xtaladigan bo‗lsak, mil.avv VI asr 
oxiridan bu davlatda yashagan xalqlar hayotida muhim ijtimoiy o‗zgarishlar sodir 
bo‗ldi. Urug‗ jamoalari orasida tabaqalanish boshlandi: yangi paydo bo‗lgan urug‗ 
aslzodalari serunum yerlarni egallab oladilar, qo‗l mehnati hamda erkin jamoa a‘zolari 
zulm qilinish yo‗li bilan boyib bordilar. Shu tariqa jamiyatda tabaqalanish kuchaydi. 
Bu sulola vakillari qo‗shni qabilalarni o‗ziga qaram qilib, aholisini qul qilib sotishni 
avj oldiradi. Quldorlikning asosiy manbai urush bo‗lib qoladi. Mamlakatni Doro I 20 
ta satrapliklarga bo‗lgan bo‗lib, imperiyada har xil xalqlar istiqomat qilgan. Bular 
orasida kaspiylar, forslar, baqtiriyaliklar, so‗g‗diylar va boshqa xalqlar yashab 
kelganlar. Har bir xalqning o‗ziga xos tomoni, o‗ziga xos yashash tarzi va urf-odati 
bo‗lgan.
Mamlakatning iqtisodiy hayotida shu narsa ko‗zga tashlanadiki, o‗sha 20 ta 
satrapliklarning har qaysi talant o‗lchov birligida davlatga soliq to‗lagan. Doro I 
davrida soliq miqdori odatda, kumush talantda belgilangan. Bir talant 34 g oltinga teng 
edi. Satrapliklardan soliq olishning yagona tizimi ishlab chiqildi. O‗rta Osiyo 3 ta 
satraplikka bo‗lingan. Baqtriya va Marg‗iyona 12-satraplikni tashkil etib, shoh 
xazinasiga 360 talant miqdorida soliq to‗lagan. Parfiya, Xorazm, Sug‗d va Areya 
birgalikda 16-satraplikni tashkil etgan va shoh xazinasiga 300 talant miqdorida soliq 
to‗lagan. Saklar va kaspiylar esa 15-satraplikni tashkil etib, shoh xazinasiga 250 talant 
miqdorida soliq to‗lagan. Bundan tashqari, soliq hunarmandlar hunarmandchilik 
buyumlari bilan, chorvadorlar chorva mahsulotlari bilan, dehqonlar hosilni natural 
tarzda to‗langani manbalarda qayd etilgan.
Imperiyaning davlat dini zardushtiylik bo‗lgan. Markaziy va sharqiy qismida 
zardushtiylik, g‗arbiy qismida esa yunon xudolariga sig‗inishgan, sharqida hinduilik 
va buddaviylik dini ham mavjud bo‗lgan. 
Mamlakat cheklanmagan monarxiya shaklida bo‗lib, shoh cheklanmagan 
huquqlarga ega bo‗lgan. Mamlakatni ―shahanshoh‖ unvoniga ega bo‗lgan shohlar 
boshqargan. Mamlakat satrapliklarga, ya‘ni viloyatlarga bo‗lingan. Satraplik tepasida 
hokim – satrap turgan. U cheklanmagan hokimlikka ega bo‗lib, uning qo‗lida harbiy 
va fuqarolik hokimiyati jamlangan. Satrap o‗z viloyati doirasida sudyalik va xalqdan 
har xil soliqlarni undirib olish, o‗z nomidan kumush va mis tangalar zarb etish 
huquqiga ega edi. Odatda satraplik tepasida faqat ahamoniylar oilasiga mansub forslar 
turgan. Satraplar faoliyatini doimo nazorat etib turish uchun maxsus amaldor-
ayg‗oqchilar – noib tayinlangan. 
Saroyda ilm-u fan muhiti yaratilgan, Ktesiy va Ksenofon singari tarixchilar 
bo‗lgan. Suza va Persopol shaharlarida naqshli Doro I va Kserksning 100 ustunli 
naqshli saroyidagi bezaklar davlatning moddiy madaniyat yuksalganidan dalolat 
beradi. Bunda afsonaviy qushlar hamda har xil hayvonlar, podsho va amaldorlarning 
qabul qilish marosimlari bo‗rtma rasmlarda tasvirlanishi buning isbotidir.
Doro I ning Behustun bitiklarida quyidagi tarixiy shaxslar haqida ma‘lumot 
uchraydi. Mil.avv 523-522-yillari ahamoniylar saltanatini larzaga keltirgan Gaumata 
(522-yil sentabrda vafot etgan), Marg‗iyonada mil.avv 522-yil qo‗zg‗olon ko‗targan 

---