Olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma Obidalar uz

 
Ko‘kaldosh madrasasi 
 
Buxoro 
shahrining 
Labi 
hovuz 
majmuasining shimolida joylashgan Ko‗kaldosh 
madrasasi Qulbobo Ko‗kaldosh tomonidan 
bunyod etilgan.
Qulbobo Ko‗kaldosh Abdullaxon II ning 
ko‗kaldoshi bo‗lib, Buxoro xonligida xonning 
dushmanlari va do‗stlari haqida ma‘lumot 
yig‗adigan hamda ularga oid tavsiyalarni xonga 
taqdim 
qilgan, 
shuningdek, 
mamlakat 
xavfsizligi uchun mas‘ullardan biri bo‗lgan 
ko‗kaldosh mansabida faoliyat yuritgan.
Ko‗kaldosh madrasasi shayboniylar sulolasi hukmronligi davrida, so‗nggi o‗rta 
asrlarning dastlabki qismida, 1568-1569-yillar oralig‗ida bunyod etilgan. 
Me‘moriy obida bunyod etilgan davrda shayboniylar o‗rtasida siyosiy kurash 
avj olgan edi. Abdullaxon II 1557-yili mayda Buxoroni qo‗lga kiritadi va uni o‗z 

---

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
23 
poytaxtiga aylantirdi. 1561-yilda otasi – Iskandarxonni davlat boshlig‗i – xon deb 
e‘lon qilib, uning nomidan mamlakatni o‗zi boshqara boshlaydi. Markaziy 
hokimiyatga bo‗ysunishdan bosh tortgan Shayboniy sultonlar bilan kurashib, Balx 
(1574-yil), Samarqand (1578), Toshkent, Sayram, Turkiston va Farg‗ona (1583-yil)ni 
egallaydi. 1582-yilda shimolga yurish qilib, Ulug‗tog‗ga qadar borgan.
Me‘moriy obidaning qurilishida (xom va pishiq) g‗isht, loy, yog‗och, maxsus 
―qir‖ qotishmasi va shu kabi qurilish ashyolaridan keng foydalanilgan. 
Madrasaning ikki qavatli bosh tarzi ansambl maydoniga qaratilgan. Peshtoqini 
bezatib turgan koshinlar saqlanib qolmagan. Madrasa peshtoqidagi darvoza girrix va 
islimiy naqshlar bilan bezatilgan. Madrasa hovlisiga 5 gumbazli miyonsaroy orqali 
kiriladi. Miyonsaroyning ichki gumbazlari va bag‗allari, shipi o‗ziga xos turli 
shakldagi murakkab to‗rsimon-yulduzsimon, qolibkori va iroqi uslubda pishiq g‗ishtda 
ganj qorishmasidan terilgan. Madrasa hovlisi uzun (42x37 m), o‗rtaga yangi imorat 
1929-yilda bunyod etilgan. Hovli tomondagi 2 qavatli 160 hujra bilan o‗ralgan. Yon 
tomonidagi hujralarning pastki qavatiga xonani yoritish uchun panjaralar o‗rnatilgan. 
Yuqori qavatiga esa qator qilib chuqur ravoqlar ishlangan. Ravoqlar tepasini va ba‘zi 
darcha panjaralarini bezatishda koshin ancha tejab ishlatilgan. Bosh tarzidagi peshtoq 
kitobasida yozuvlar saqlangan. Peshtoqining ikki yonidagi masjid va darsxona oldiga 
2 qavatli 3 qismga ajratilgan chuqur ravoqlar va burchaklaridagi guldastalarda Buxoro 
me‘morchiligiga xos qadimiy va milliy an‘analarni aks ettirilgan. 
Ko‗kaldosh madrasasi ―Chor‖ uslubda, eshik va g‗ishtlarning terilishi xotamkori 
uslubida o‗z aksini topgan. 
Me‘moriy obidaning o‗ziga xos tomoni shundaki, u Labi hovuz ansamblidagi 
eng katta imorat va Buxoro shahridagi eng katta madrasa hisoblanadi. Ko‗kaldosh 
madrasasida Sadriddin Ayniy tahsil olgan, hozirda u yashagan hujra muzeyga 
aylantirilgan va eksponatlar bilan jihozlangan. 
Me‘moriy inshoot ilm maskani, madrasa sifatida faoliyat ko‗rsatgan. Madrasada 
3 bosqichda ta‘lim berilgan. 
Me‘moriy obidaning bugungi kundagi holati haqida gapiradigan bo‗lsak, 1997-
yil Buxoro shahrining 2500 yilligi munosabati bilan Buxoro shahridagi me‘moriy 
obidalar qatorida Ko‗kaldosh madrasasi ham ta‘mirlandi. Madrasa atroflari 
ko‗kalamzorlashtirildi. Obidaning hovlisi hisoblangan Labi hovuz majmuasi qayta 
ta‘mirdan chiqdi. 
Ko‗kaldosh madrasasi 1960-1970 va 1995-1997-yillarda ta‘mirlangan. Hozirda 
Ko‗kaldosh madrasasida Buxoro viloyatining ―Oltin meros‖ jamg‗armasi joylashgan. 
Inshoot mustaqillik yillarida bir necha bor ta‘mirlandi. Inshoot YUNESKO 
tashkilotining Butun Jahon yodgorliklari ro‗yxatiga kiritildi. 2000-yil 30-avgustda 
―Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to‗g‗risida‖gi 
qonun qabul qilindi. 2008-yil 12-sentabrda ―Muzeylar to‗g‗risida‖gi qonuni qabul 
qilindi. Davlatimiz tomonidan qabul qilingan ushbu qonunlar me‘moriy inshoot 
muhofazasining huquqiy kafolatidir.