Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov
Kondensator qurilmalarni zaryadsizlantirishi
Download 2.61 Mb. Pdf ko'rish
|
64d5b5c1e8544 4-Monografiya. REAKTIV QUVVAT. 2-qism
|
3.3. Kondensator qurilmalarni zaryadsizlantirishi
KQ kondensator qurilmalarini tarmoqdan ajratilgach zaryadsizlanish taminlanishi kerak. Shu maqsadda agar kondensatorlar, faqat elektr dvigatel yoki transformatorlar bilan tarmoqqa umumiy o‘chirgich orqali ulanmagan bo‘lsa, kondensatorlar tarkibiga zaryadsizlovchi qarshilik kiradi (3.4-rasm). 3.4-rasm. Elektr dvigatel yoki transformator bilan umumiy o‘chirgich orqali batareyalarni biriktirilishi 38 EQUQ ga oid kuchlanishi 1000 V dan yuqori bo‘lgan kondensator qurilmalarda kondensatorga razryadlovchi qarshiliklar doimo ulangan bo’lishi kerak, kondensator va qarshiliklar zanjirlari oralig‘ida o‘chirish apparatlari bo‘lmasligi kerak. 1000 V dan past kuchlanishli qurilmalar uchun elektr energiyani tejash maqsadida zaryadsizlovchi qarshiliklar doimiy ulanishsiz, lekin kondensatorlarini ajratish vaqtidan boshlab, avtomatik ulanishi tavsiya qilinadi. Agar bo‘limlangan kondensator batareyalarning ayrim bo‘limlari o‘chirilishi kuchlanish ostida bajariladi, u holda bu bo‘limlarning har biri o‘z to‘plami zaryadsizlash qarshiligiga ega bo‘lishi zarur. Zaryadsizlanish ishonchligini oshirish uchun shaxoblanishda zaryadsizlovchi jihozda saqlagichlar erish o‘rnatmasi bo‘lmasligi kerak. Uch fazali kondensator qurilmalarida qarshiliklar uchburchak, ochiq uchburchak va yulduz ulanishi mumkin. Agar zaryadsizlovchi qarshiliklar uchburchak ulangan bo‘lsa zanjirda eng ishonchli zaryadsizlash ta’minlanadi, cho‘nki birorta qarshilik uzilganida ham ochiq uchburchak ulanishiga aylanadi va uchchala faza batareyalari uchun zaryadsizlanish imkoniyati saqlanib qoladi. Faqat zaryadsizlanish sharti o‘zgaradi holos: razryadlovchi qarshiliklarni ochiq uchburchak ulanganida zanjirda razryadlanish har xil fazalar batareyalari uchun bir xilda bo‘lmaydi. Ochiq uchburchak ulangan, ikkita qarshilikning birortasi uzilsa, ishlayotgan kandensator batareyalari zaryadsizlanadi va uning barcha uchchala fazasi to‘la zaryadsizlanishi ta’minlanadi. Batareyalar fazasi, qarshilik ishlashida parallel ulanib, qolganlari to‘la zaryadsizlanadi. Boshqa fazadagi bu batareyalar zaryadsizlanishi, uni o‘chirish momentida batareyalar fazalaridagi kuchlanishning oniy qiymatiga bog‘liq ravishda amalga oshiriladi. Batareyalar yulduz ulanganida uning bitta fazasi zaryadsizlanmaydi, qolgan ikkitasi esa katta yoki kichik darajada zaryadsizlanadi. Agar zaryadsizlovchi qarshilik yulduz ulangan bo‘lsa, u holda barcha faza batareyalari uchun zaryadsizlanish shoraiti bir xil birorta qarshilik uzilishi sxemani ochiq uchburchak sxemaga teng kuchli qilib quyadi. Zaryadsizlovchi qarshiliklarni yulduz ulash, zaryadsizlanadigan jihozda oldindan biriktirib qo‘yilgani uchun uch fazali kuchlanish transformatorida, yoki amaldagi razryadlovchi jihoz nominal kuchlanishiga qulayroq bo‘lsa, misol, chug‘lanma lampalar uchun KQ narxini kamaytirish maqsadida, uchta qarshilik o‘rniga ikkita bir fazali 39 zaryadsizlovchi qarshilikni talab qiluvchi ochiq uchburchak ulash qo‘layroq hisoblanadi. Shu sababli kuchlanishi 1000 V dan yuqori kuchlanishli jihozlarda, zaryadsizlovchi qarshiliklar narxi yuqori bo‘lgan joylarda, ularni ochiq uchburchakli ulash qo‘llaniladi (3.5-rasm). Kondensatorlarni zaryadsizlash uchun qarshiliklar quyidagi talablarni qoniqtirishi zarur: 3.5-rasm. Ochiq uchburchakli (TN-kuchlanish transformatorlari) zaryadsizlovchi qarshiliklarni ulash sxemasi - zaryadsizlanadigan kondensator qisqichlarida kuchlanish etarli darajada tez pasayishi kerak, kondensatorga tegish xavfsizligi taminlanishi uchun, kondensator o‘chirilgach kuchlanish oniy minimumga pasayishi zarur, ya’ni kondensator, qayta ulanish momenti; o‘chirilishdan 30 s dan keyin kondensator qurilmadagi kuchlanish 65 V dan oshmasligi kerak; - aktiv quvvat yo‘qolishi doimo ulangan qarshiliklarda 1 kVAr batareya quvvatiga 1Vtdan oshmasligi kerak; - KQni zaryadsizlovchi jihozda avtomatik rostlanadigan quvvati o‘chirilgan qurilmalarda va jihozlarni qayta ulanish vaqt oralig‘ida, kuchlanish pasayishi kuchlanish me’yorining 10%dan oshmasligi kerak. Tarmoqqa zaryadsizlanmagan kondensator ulansa to’la zaryadsizlangan kondensator tokidan sezilarli qiymatga yuqori katta tok silkinishi sodir bo‘lishi mumkin. Kondensator qurilma yig‘ma shinalarga avtomatik qayta ulaydigan uchirgich orqali biriktirilgan bo‘lishi mumkin. Avtomatik qayta ulagich ajratilgandan keyin qisqa vaqt oralig‘ida ishlaydi. Zaryadsizlovchi qarshilik, yuqorida keltirilgan miyor bo‘yicha tanlanganlari, ularni qayta 40 ulashda kondensatorlar qayta ulanishida ularning etarli darajada zaryadsizlanishini ta’minlay olmaydi. Lekin KQ yig‘ma shinalari o‘chirilganida boshqa elektr jihozlar(kuch transformatorlari, elektr dvigatellar),shu yig‘ma shinalarga biriktirilgan. Bu elektr jihozlar cho‘lg‘amlari – KQ zaryadsizlanishi uchun qo‘shimcha qarshilik yo‘llar, bundan tashqari ularning qarshiligi zaryadsizlovchi qurilmalar qarshiligidan sezilarli darajaga kichikdir. Bunday shoraitlarda KQ zaryadsizlanishi, faqat birgina zaryadsizlagich qurilmanikiga nisbatan tez zaryadsizlanadi. Ajratilgan batareya qisqichlaridagi kuchlanish uni qayta ulashga qadar etarli darajada pasayadi. Agar kondensatorlarga cho‘g‘lanma lampalari ulash tavsiya qilinsa, ularning kuchlanishi bo‘yicha me’yoriga va ulanish sxemasiga qaraladi. 380 V batareyalar razryadi uchun bir xil oltita 220 V li lampa qo‘llaninilib, ikkita lampani ketma – ket ulab, uch guruhli – yulduzli ulanish hosil qilinadi. Bunday holatda harbir lampa 110 Vda ishlaydi va 35%ga yaqin me’yorli quvvatni iste’mol qiladi. Lampalar ishlatilish muddati ortadi va elektr jihozlar, elektr energiya iste’moli kamayadi. Agar lampalar batareyaga faqat o‘chirishi onida ulansa (3.6-rasm), u holda lampalarda kuchlanishini kamaytirish kerak bo‘lmaydi. 3.6-rasm. Lampalar doimiy ulanishsiz 220 va 380 V li kondensator batareyalarni tejamli zaryadsizlantirish sxemalari: a, b – rele sxemasi; v – (tarmoqdan ajralishi bilan bir vaqtda kondensator batareyalarga ZQ zaryadsizlovchi qarshiliklar ulanadi) blokirovkali sxemasi 41 1000 V dan yuqori kuchlanishli kondensator qurilmalarda zaryadsizlovchi qarshilik sifatida bir fazali ochiq uchburchak ulangan ikkita kuchlanish transformatori va ayrim hollarda bitta uch fazali kuchlanish transformatori qo‘llaniladi. Zaryadsizlovchi zanjir yaroqligini nazorat qilish uchun zaryadsizlagich transformatorlarning ikkilamchi chulg‘amiga kam energiya iste’mol qiluvchi lampalar ulanadi (misol, neonli). Shu chulg‘amlarga o‘lchov asboblarini va relelarni ham ulash mumkin. Agar kuch kondensatorlari o‘rnatmali yoki qo‘shib o‘rnatilgan zaryadsizlovchi qarshilikli qilib yaratilgan bo‘lsa, bunday holatlarda alohida zaryadsizlovchi qarshiliklarni o‘rnatish zarurati bo‘lmaydi. Download 2.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|