Bozorning afzalliklari:
resurslarning samarali taqsimlanishi;
moslanuvchanlik, o‘zgaruvchi sharoitlarga yuqori darajada moslashish;
ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarning tanlash va harakat erkinliklari;
xilma-xil talablarni qondirish, tovarlar va xizmatlar sifatini oshirish salohiyati.
ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlarini maksimal darajada ishlatish;
Bozorning salbiy tomonlari: - qayta tiklanmaydigan resurslarning saqlanishiga yordam bermaydi;
- qabul qilinayotgan qarorlarning potensial salbiy oqibatlarini ko‘pchilik holatlarda hisobga olmaydi, inkor etadi;
- tovarlar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish uchun rag‘batlar yaratilmaydi;
- to‘liq bandlikni va narxlarning mo‘‘tadil darajada bo‘lishini kafolatlamaydi;
- fandagi tadqiqotlarning ta’sirchan asoslanishini ta’minlamaydi;
- tegishli rezession va inflyatsiya jarayonlari bilan birga rivojlanishi nomo‘’tadil bo‘ladi.
Bozor iqtisodiyotida narxning vazifasi. - Taqsimlash vazifasi – eng muhimdir. U shundan iboratki, narxlar tovarlarning sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasidagi taqsimlanishiga ta’sir qiladi. Uy-joy uchun ijara haqining baland bo‘lishi uylarda yashovchilarni kambag‘allashtirsa, uy egalarini boyitadi, shuning uchun narxlarning bu vazifasi turli xildagi tartibga soluvchi mezonlarning ta’siriga eng ko‘p tushishiga ajablanarli xol emas
Narxlarni tartibga solish.
Ma’lumki, rivojlangan bozor iqtisodiyotida ishlab chiqaruvchi o‘z faoliyatining maqsadga muvofiq yo‘nalishlari haqidagi hamma axborotni tovarlar, xizmatlar, resurslarga bo‘lgan narxlarning tizimi orqali oladi. Bunga «marketing» deb nom olgan Bozor strategiyasi va davlatning tegishli ravishda mo‘ljallantirilgan harakatlari yordam beradi.
Soxalar
|
Ma’muriy Buyrukbozlik iқtisodiyoti sharoitida
|
Erkin bozor iқtisodiyoti sharoitida
|
Mulk soxasida
Ishlab
chikarish
Soxasida
Moliya-
viy
soxada.
Rakobat soxasida
|
*Davlat yagona mulkdor xisoblanardi.
*Xech kanday xususiy mulkchilikka ruxsat berilmasdi.
*Natijada mulkka nisbatan
Tejamsizlikni keltirib chikarardi.
*Nimani, kancha ishlab chikarish, resrsni kaerdan, maxsulotni kimga va kanday narxda sotish bularni xammasi
Markazdan turib davlat tomonidan rejalashtirilar edi.
*Shy bilan ishlab chikaruvchilarining «kullar boglanib», ularga erkinlik berilmas edi. Moddiy ishlab chikarish davlat ixtierida bulganligi sababli undagi tarmoklarning xammasi davlat byudjetidan ta’minlanib kelingan. Bu esa moliyaviy mablagga nisbatan tejamkorlikni va samaradorlikni emas, balki yulgichlikni, bokimandalikni keltirib chikargan.
Rakobat «Sostilistik musobaka» almashinib keladi. Erishilmagan etuk va bajarilmagan rejalarning erishilishi «rakamlar» da ta’minlanardi.
|
*mulk xilma- xilligi vujudga keladi,
xususiylashtirish sodir buladi.
*Mulkka nisbata xukm surib kelgan «Bizniki» degan ibora «Meniki» bilan almashtiriladi. Endi mulkka xienat kilinmaydi. *Aks xolda u xonavayron buladi.
*Markazlashgan rejalashtirishni erkin faoliyat egallaydi.
*Nima ishlab chikarish, kanday kilib ishlab chikarish, kim uchun ishlab chikarish, masalasi ishlab chikaruvchilar tomonidan bozordagi talab va taklif, narx navoga karab turib xal kilinadi.
Bozor iқtisodiyoti kam rentabellik va zien kurib ishlaydigan korxonalarni davlat tomonidan moliyaviy kullab kuvvatlashni inkor etadi. Subsidiya va subventiya berishni tugatadi. Endi norentabellik korxona rentabelli korxona xisobiga yasholmaydi. U «sinadi»
Bozor tizimida rakobat rejalashtirilmaydi. Endi musobaka rejalarining bajarish uchun bulgan majburiy safarbarlik urnini «Uzim uchun o’laman sattor» shiori egallaydi.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
