O’liy ta’limning 5521200 -“Transport vositalarini ishlatish va ta'mirlash” yo`nalishi talabalari uchun

Mamlakatning nomi	Benzinning nomi
Oktan soni
AVSTRIYA	Super Doimiy	97…98 88…92	- 82…87
BRAZILIYA	Super Doimiy	90 80	82 73
ANGLIYA	Besh yulduzli Turt yulduzli Uch yulduzli Ikki yulduzli	100 97 94 90	90…93 91 86 84…86
ITALIYA	Super Doimiy	98…99 85…88	88…92 82…84
AKSH	Super Doimiy Ètillanmagan	96…102 90…96 91…93	86…94 82…90 82…85
FRANTSIYA	Super Doimiy	97…98 89…91	87…88 80…83
GERMANIYA	Super Doimiy	98…99 91…93	88…89 84…86

3-MAVZU: DIZEL DVIGATELLARI UCHUN YONILG’ILAR


O’quv rejasi:
1. Umumiy ma'lumotlar
2. Ekspluatatsion talablar
3. Ekspluatatsion sifatini bildiruvchi fizik va kimyoviy xossalari
4. Dizеl yonilg`isining qovushqoqlik xossalari
5. Dizеl yonilg`isining sеtan soni
6. Dizеl yonilg`isining markalari, turlari, shartli ifodasi va ishlatilishi
7. Dizеllarda yonilg`ining yonishi

Dizel dvigatellari ish protsessi karbyurator dvigatellarnikidan keskin farq qiladi, chunki ularda yonilg’i havo bilan bevosita yonish kamerasida aralashadi.

Dizel dvigatellari-quvvati, porshenni xarakat tezligi, tirsakli vallar aylanish tezligi, aralashma hosil bo’lish sharoitiga qarab har xil konstruktsiyali bo’ladi.
Tezyurar dizellar siqish darajasi yuqori eq16¸20. Ularda ŝilindrdagi 3,0¸5,0 MPa ga siqilgan va siqilish hisobiga 600-800⁰S gacha isigan havoga, yuqori bosim nasosi ostida ishlaydigan forsunka orqali yonilg’i portsiyasi purkalanadi. Ŝilindrning yonish kamerasida yonilg’i issiq havo bilan aralashadi. Qisqa vaqt ichida (tirsakli val 20-25⁰S burilguncha) 0,001-0,004 sekundda aralashma hosil bo’lib o’z-o’zidan alangalanadi. Shunday kilib, dizel dvigatellarida qisqa vaqt ichida yonilg’i yonish kamerasiga to’zitilib purkalishi, issiq havo bilan aralashishi, bug’lanishi, oksidlanishi va yonishi kerak.
Dvigatellar ishonchli va tejamli ishlashi uchun yonilg’i to’g’ri tanlanishi, yonilg’i purkalishini ilgarilatish burchagi optimal bo’lishi, yonganda to’liq va batomom yonishi kerak.
Dizel dvigateli avtomobillar xalq xo’jaligining turli soxilarida keng qo’llanilmoqda va xozir ko’p miqdorda ishlab chiqarilyapti. Dizellar karbyuratorli dvigatellarga nisbatan qator afzalliklarga èga bo’lgani, ya’ni tejamliroq, og’irroq, demak arzonroq yonilg’ida ishlashi, yong’in chiqish xavfi kamligi, (qabul qiluvchanligi yuqoriroq) ishonchli va uzoqroq ishlashi tufayli keng tarqalgan.
Dizel yonilg’ilari nisbatan qovushqoq qiyin bug’lanadigan yonuvchan suyuqlikdir. Ularning tarkibida massasi bo’yicha taxminan 87% uglerod, 15% vodorod, 0,5%gacha oltingugurt, juda oz miqdorda kislorod va azot bor. Dizel yonilqisining zichligi 0,78-0,86g/sm³, yonganda chiqadigan issiqligi o’rtacha 42,5 Mj/kg. Dizel yonilg’isi benzin bilan ishlaydigan dvigatelli avtomobillarga qaraganda 25-30% tejamli. Dizel dvigatellaridaga yonilg’i yonganda chiqqan issiqlik katta bo’lib, avtomobillarga 600 km va undan ortiq zapas yo’l yurishga imkon beradi.
Belgilangan quvvat va tejamkorlik ko’rsatkichlarida hamda ishlatilgan gazlarni tutun kam chiqarib dvigatelning ishonchli va uzoq muddat ishlashini ta’minlash uchun dizel yonilg’isining sifati davlat standartlari talablariga javob berishi lozim.