Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

ATAMALAR LUG‘ATI
Ad'yunksiya 
— yadro gap tarkibiga bosliqa elemenllarni qo'shish yo‘li 
bilan transformandlarni hosil qilish qoidasi.
Assotsiativ munosabat 
— lisoniy (lingvistik) birliklarning so‘zlovchi 
xotirasida o‘zaro bog'liq munosabati (Sossyur).
Bevosita ishtirokchilar —
LZaruriy nutqiy birliklar bog'lanishi (Blumfild).
2. Muayyan konstruksiyaning shakllanishida bevosita ishtirok etgan 
bir yoki bir necha ishtirokchi.
Belgi 
- idrok qiluvchiga o‘zi haqida va ushbu belgidan tashqaridagi 
boshqa narsa haqida ma'lumot beruvchi moddiy vosita.
Bir o ‘Ichovli zidlanish 
— ikki a'zoning zidlanishi uchun asos bo'lgan 
belgining faqat shu zidlanishgagina xos bo'lib, zidlanish sistemasining boshqa 
a'zolarida uchramaydigan zidlanish (Trubetskoy).
BogMiq morfema 
— jumla bo'lib kcla olmaydigan shakl (Blumfild).
Bog‘liq shakl 
— hcch qachon alohida qohlanilmaydigan shakl (Blumfdd).
Gap 
— ma'lum qoidalar asosida tashkil topgan morfemalar ketma- 
ketligi (Blumfdd).
Glossema 
- til signallarining eng kichik ma'noli birligi (Blumfdd).
Gradul (darajali) zidlanish 
— zidlanuvchi a’zolar zidlanishga asos 
bo‘lgan belgining turli darajasini ko‘rsatuvchi zidlanish. Masalan, og'iz
10 — A. N u rm ono v
145
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ochilisHining turli darajasini ko‘rsatuvchi u-o'-o; i-e-a unlilari zidlanishi 
(Trubetskoy).
Divcrgcnt 
— deveigcnsiya hodisasi asosida hosil bo‘lgan tovush (Boduen).
Dcduktiv mctod 
— o ‘rgani!ayotgan obycktga butunlik sifatida qarash va 
urri butundan bo'laklarni ajratish yo‘li bilan tilning iyerarxik tabiatini 
ochish metodi. Butun uning qismlari yig'indisidan doimo katta deb qaraladi. 
Chunki qism faqat butunning qismigina bo‘lib qolmay, o'zining ham 
mustaqil hayotiga ega.