Oliy va olim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Ishsizlik darajasi ishsizlar sonining ishchi kuchi tarkibidagi foizi sifatida hisoblanadi.

Ishsizlik darajasini hisoblash uchun ishsizlar sonini ishchi kuchining umumiy soniga bopaytirganimizga teng.

Bilamizki 2019-yil koronavirus oqibatida faqat Oylab ishsizlik darajasi ortib ketgan va bu jarayonlar hozirgacha davom etmoqda .Xalqaro mehnat tashkiloti mara, ish soatlarining qisqarishi oqibatida jahonning turli mamlakatlarida norasmiy iqtisodda faoliyat yuritadigan 1,6 mlrd ishchi daromadsiz qolish xavf ostida. Tara ayanchliroq kelishi, ushbu davrda 300 mlndan ortiq ish oqotilishi mumkin deb aytib oplab davlatlar aholisi ishsiz qolgan,masalan bunga misol qilib aytadigan boyicha ariza topshirganlar soni esa 39 mln dan ortgan. Bu koaznachilik kotibi Stiven Mnuchin AQSh uchun joriy yilning ikkinchi choragi birinchi choragidan ham qiyinroq bo Bu iqtisodiy inqiroz Amerika biznesining aybi emas, bu amerikalik ishvhilarning aybi ham emas va bu virusning aybbidirrta daromadga ega fuqorolar bir marotabalik toni 17 yoshdan kichik borib chiqadigan botilgan va bu kolishi mumkinigini tatishgan. Aprel oyi natijalariga koyicha imtiyoz sosgan, yayicha murojaat qilgan. Va bu muammolarga yechim toppish va vaziyatni yanada yengillashtirish maqsadida hukumat tomonidan vaqtida qorinlarini saqlab qolishga yordam bergan va bulardan tashqari 1 mln atrofidagi kompaniyalarda hukumat ishchilar oylik maoshining 80 foizini to Global bandlik va ijimoiy istiqbollar: 2023 yildagi tendensiyalarra,joriy yilda ishsizlar darajasi oshadi deb aytib olumotlariga kotgan yil oxirida dunyoda ishsizlar soni 205,2 million kishi tashkil qilgan.Bu esa 2021 yilga nisbatan 11,2 million kishiga va pandemiya boshlangan 2020 yilgaa nisbatan 30 millionga kamligi aniqlangan.Biroq pandemiyadan oldingi davrga 2019 yilga nisbatan bu kopligi aytib otgan yili dunyoda ishsizlik darajasi 5,8 foizni tashkil qilgan. Bu 2021 yilga nisbatan 6,2 foizga va pandemiya boshlangan yilga nisbatan bu kop ekanligi malgan.XMT prognoziga kozgarishsiz qoladi.
Mintaqalar botgan yili Osiyo-Tinch okeani mamlakatlarida kuzatilgan. 2023-2024 yillarida vaziyat saqlanib qolishi va korsatib orsatkich 7 foizni, Shimoliy Amerika mamlakatlarida ( AQSH va Kanada) 3,8 foizni,Yevropa va Markaziy Osiyoda yili bu korsatkichlari arab mamlakatlarida kotilgan, orsatkich esa 9,3 foizni tashkil etgan.
Otish davrida davlatning ijtimoiy siyosati faqat jamiyat aminlashni ham osish yuqori surziga xos aholi tarkibiga ega boni yakka tartibli tadbirkorlikni kengaytirish uchun turli xil sharoitlar yaratib berish.buning uchun avvalo qishloq xoni bulardan tashqari xalq istebatlantirib turish kerakdir. Ikkinchidan,xizmat sohasini rivojlantirish, aholiga koyicha xizmatlarini yanada kenggaytirish.Uchinchidan, qishloqda keng tarmoqli ijtimoiy va ishlab chiqarish infratuzilmasni yaratib,shu orqali yangi ish ortinchidan,ishdan mashagan xodimlarni qayta tayyorlash va qayta ozgartirish.Bunda ishdan bozgarib borayotgan tuzilishiga muvofiq keluvchi kasbkorni otibor qaratish.shu maqsadda maxsus maslahat va oini yanada kengroq rivojlantirish koz himoyasiga olish.Bu siyosat ularni olishiga qaratiladi.
Ishchi kuchining ish bandligi muammosi kolib,u barcha odamlarga oz ominlash; zarur hollarda ishchi kuchini iqtisodiy tarmoqlar va sohalar oz ichiga olish torisida kotilgan.
Mamlakatimiz Prezidenti zbekiston sharoitida uni tollari va choralari rsatish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilash; aholi bandligini taminlash 2009 yilga monalishidan biri borsatib oziga xos lokamativ vazifalarni bajaryotganligi ichki bozorda isteldirishga salmoqli hissa qorta shaklini shakillantirishning asosiy omili, millionlab insonlar uchun daromad va farovonlik manbai hisoblanishini taminlash jarayonlarida jiddiy sifat kozda tutilmoqda. Biz uchun orsatish sohasi va kasandachilikni turli xil shakillarini keng targjaliklarida chorvachilikni rivojlantirishda ragtibor berilmoqda.
Bugungi bosqichda kasanachilik sohasi bandlike va oila byudjet daromadlarini oshirishning qop bolali ayollar, yordamga muhtoj nogironlar va mehnat qobilyati cheklangan boshqa shaxslarni ishlab chiqarish faoliyatiga jalb etish uchun muhim ijtimoiy ahamiyat kas etmoqda.2008 yil hisobiga kasanachilar tomonidan 34 milliard sorsatgani qayd etilgan.Kasanachilik uchun ish ozlariga berilgan imtiyozlardan 1 milliard soni tejashga erishilgani aytib ominlashning yana bir muhim youllanuvchi odamlar sonini kolga kiritildi. Mamlakatimizda qoramollarni aholiga va fermer xorsatishning sifati va hajmini oshirish,ozuqa bilan samarali mexanizmlari yaratilgan. Chorvachilikni rivojlantirish dsturining ijrosi doirasida 2008 yili kimoshdi savdolarida 20 ming 300 bosh qoramol sotilgan, 2009 yilda yana 24 ming 600 bosh qoramol sotilishi kotish kerakki davlatda aholini ish bilan taminlash maqsadida yuqoridagi ishlar bajarilgan va bu jarayonlar hozirgi kunda yanada jadallasha bormoqda. Davlatimoz tomonidan nogironlar ham uyida botirmaslik uchun turli xil shart- sharoitlar yaratib berilmoqda. Bu nafaqat nogironlarni kotaradi balki ularning koldim ishlash orzuim amalga oshirildi deb kolmoqda.
Mamlakatimizda ishchi kuchi bandligi samaradorligini tanalishlarini kuchaytirish maqsadga muvofiqdir:

• 
  oilaviy biznes va xususiy korxonalarni yanada rivojlantirishni tabatlantirish;
  
• 
  Yirik korxonalar va nisbatan kichikroq bop mehnat talab qiladigan tarmoqlarni jadal rivojlantirish;
  
• 
  Xizmat kojaligiga taalluqli botiborni kuchaytirish
  
• 
  Ishsizlikni kasbiy oullanadigan xizmatlar ishini faollashtirish;
  

Mazkur chora-tadbirlarning amalga oshirilishi xalqimizning farovon turmushini talgan ish bilan bandlik darajasini yanada oshirishga, aholining ijtimoiy muhofazasining kuchaytirishiga
Yanada keng yoladi va bu bizning hayotimizning ajralmas bir qismi bolishining kolgan narsa-ishsizlikning tabiiy darajasining yaqinlashishidir. Kolishi va yuqori baholanishi,sizga eng yaxshi ish sharoitlarini taklif qilinishi har doim ham mavjud.Ammo sizning oladi va yana qoladi.Ishchi kuchining kuchining xaridori talabchan va eng yaxshi kadrlarni izlashni istamaydigan borinli bolda yana bir qadam -investitsiyani jalb etish.Katta miqdordagi sarmoyani jalb qilish orqali yangi ishlab chiqarish quvvatini kengaytirish yoki ochish,shu orqali yangi ish olishiga qaramay,uni nazorat qilishni unutmasligimiz kerakdir.Shuning uchun davlat turli usullar bilan mehnat bozorini tartibga solishga harakat qiladi.Ish beruvchi xodim oynaydi.
Ishsizlik-zamonaviy jamiyatning ofati.Hozirda bu muammoning yechimi yozbekiston Respublikasini rivojlantirishning bevosita ustuvor yoyicha Harakatlar strategiyasi va harakatlar strategiyasini davlat tomonidan tasdiqlandi.Mazkur harakatlar stradegiyasining tonalishi aholi bandligini oshirish, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va ularning salomatligini saqlash,yominlash,umumiy olim,olim va oliy taminlash boyobga chiqarish hisobiga 256,4 ming ish olga mintaqalarda 46,8 ming yangi ish olim muassasalarining 10 ming nafar bitiruvchisiga kreditlar ajratish rejalashtirilgan. Shu ajratilgan kretidlarning hisobiga hozirda Oz hissalarini qopgina muammoli masalalarning yechimlarini shuningdek, pedogogikaga oid ollanmalar va ulardan foydalanish yollamli olib borilayotgan turli xil islohatlar bilan tanishib chiqdim.Va bundan tashari kolib qolgan va malakali ish kuchiga qanchalik talab oshsa, malakasiz hodimlar shunchalik kerak bosgan kezlarda, uning bir qismi ortiqcha boplab kishilar ishsiz qoladilar.
http://fayllar.org