Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi O‘zbekiston Respublikasi

1-davr - 1909-1914 yillar ( "Kechki", "Rosary" to'plamlari).
2 davr - 1914-1966 yillar ( "Oq suruv", "Plantain", " Ann o Domini " to'plamlari ).
3 davr - 1930-1966 yillar ("Qamish", "Vaqt yugurishi" to'plamlari, "Rekviyem", "Qahramonsiz she'r" she'rlari).
Mart oyida "Shoirlar ustaxonasi" nashriyotida A.A.Axmatovaning "Oqshom" birinchi she'riy kitobi nashr etildi 1912 г. U 300 nusxada nashr etilgan va 46 ta she'rni o'z ichiga olgan. Axmatovaning barcha kitoblari ichida "Rosary" eng shovqinli muvaffaqiyatga erishdi va ayni paytda eng munozarali matbuotga ega edi. Shoirning ikkinchi to'plami, Axmatovaning so'zlariga ko'ra, " simvolizmga qarshi " akmeizmning yangi adabiy yo'nalishi postulatlarini amalda qo'llashi kerak edi . Ammo hamma sharhlovchilar ham "Rosary" muvaffaqiyatida faqat "Shoirlar ustaxonasi" vakillaridan birining ijodiy g'alabasini ko'rishga rozi bo'lishmadi. "Oq suruv" 1917 yil sentyabr oyida Gipperborey nashriyotida 2000 nusxada nashr etilgan. Unga 83 ta she’r va “Dengiz bo‘yida” she’ri kiradi. Axmatovaning beshinchi she’rlar kitobi “Anno D o mini” bir-biridan keskin farq qiladigan ikki nashrda chiqdi. Birinchisi 1922 yilda "Anno D o mini MCMXXI" nomi ostida chiqdi - lotin tilidan tarjima qilingan "Rabbiy 1921 yil yozida". Ushbu nashrga kiritilgan deyarli barcha she'rlar 1921 yilda yozilgan - Axmatova ijodidagi eng samarali she'rlardan biri. Ikkinchi nashri 1923 yilda Berlinda Petropolis va Alkonost nashriyotlarida “Anno D o mini” nomi ostida chop etilgan. Ushbu nashrda asosan 1922 yilda yozilgan asarlar kiritilgan "Yangi she'rlar" bo'limi, shuningdek, oxirgi bo'lim "Plantain" shaklida bo'lgan.
60-yillarda. Axmatova umumjahon e'tirofiga sazovor bo'ldi, u Etna Taormina adabiy mukofoti, Oksford universitetining faxriy doktori unvoniga sazovor bo'ldi.
Mart oyida 1966 г. Axmatova ketdi. U Moskvada vafot etdi, Sankt-Peterburg yaqinidagi Komarovoda dafn qilindi.
Shoira Zulfiya Isroilova 1915-yil 1-martda Toshkent shahrida, Ukchi mahallasida quyuvchi oilada tug‘ilgan. Zulfiyaning “ Qizil ro‘mol” nomli ilk she’rining yaratilishiga burqani tashlab, zavod va fabrikalarda ishga kirishgan ayollar hayoti sabab bo‘ldi.
1930 yildan boshlab “Ishchi”, “Kolxozchibolalar” gazeta va jurnallarida yosh shoiraning ilk she’rlari chop etilmoqda. 1932 yilda o‘n yetti yoshli Zulfiyaning “ Umr sahifalari” nomli birinchi she’riy to‘plami nashr etildi. 1938-1939-yillarda “She’rlar” va “Qizlar qo‘shiqlari” nomli ikkita she’riy to‘plami nashr etildi. Urush yillarida Zulfiya ijodi yuksak ma’no va badiiy barkamollik kasb etadi. Shoiraning “Uni Farhod deyishardi” (1943), “Ayriliq kunlarida” (1944), rus tilida “Vafo” to‘plamlari nashr etiladi . Bunday she’rlar Zulfiya ijodida falsafiy ma’noning chuqurlashishiga xizmat qildi. Natijada Zulfiya ijodida muhim voqea hisoblangan “Kamalak” she’riy sikli paydo bo‘lib, o‘quvchini hayot va borliq mazmuni haqida fikr yuritishga undaydi. Shoiraning ko‘plab she’riy to‘plamlari borki, ularning har biri uning ma’naviy olamining yangi qirralarini ochib berdi. “Ayriliq kunlar” sikli shafqatsiz urush olovida azob chekkan qalb zafarini aks ettirgan bo‘lsa, “Qalbimga yaqin odamlar” da matonat, fidoyilik, Vatanga muhabbat tuyg‘ulari avjiga chiqadi. “Mushoira” (“Shoirlar bellashuvi”) siklida esa inson taqdiri manfaatlari va muammolari mushtarakligi tasdiqlanadi.
Shoiraning “Uni Farhod deyishardi”, “Olov va yo‘l she’ri”, “Xotira parchalari” dostonlari ham nafis shaklda yozilgan. Urush yillarida yozilgan va katta muvaffaqiyatlarga erishgan ilk she’r – hayot va inson, borliq ma’nosi, muhabbat va sadoqat, hayot va kurash haqidagi “Uni Farhod deyishgan” dostoni. Yozuvchi Oybek xotirasiga bag‘ishlangan “Olov va yo‘l she’ri” biz uchun Zulfiyaning qimmatli merosidir.
Zulfiya qalbining so‘nggi faryodidek yangragan “Xotira parchalari” lirik she’ri /1995 -yil, uning oqqush qo‘shig‘i edi. Zulfiya o‘z tarjimai holidan parchalarni bu asarga asos qilib olgan holda, xalqimizning mashaqqatli, mashaqqatli, ammo qahramonlik yo‘lini haqiqat bilan ko‘rsatdi. Mustaqillik davrida yozilgan “Xotira parchalari” A.Axmatovaning mashhur “Rekviyem”ini biroz eslatadi. Zulfiya iste’dodli tarjimon sifatida ham mashhur. A.S.Pushkin, M.Yu. kabi shoirlarning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan.
1995-yilda Zulfiya “Do‘stlik” ordeni bilan taqdirlangan. O‘zbek xalqining suyukli qizi Zulfiya 1996-yil 1-avgustda vafot etdi.
Anna Axmatova va Zulfiya she’riyatida urush mavzusi turlicha tasvirlangan. “ Leningraddagi birinchi uzoq masofa ”, “ O‘lim qushlari cho‘qqisida ” (Axmatova), “ Qo‘shiqchilar frontda”, “Suzane” (Zulfiya) kabi she’rlarini qiyoslaganda buni kuzatishimiz mumkin .
Bu she’rlar orasidagi asosiy farqlardan biri lirik qahramonlarning o‘ziga xosligidir. Axmatova urushni tashqi tomondan tasvirlangan voqealarning bevosita ishtirokchilaridan biri sifatida tasvirlaydi; biz urushni uning ko'zlari bilan ko'ramiz. Zulfiya urushning o‘zini tasvirlamaydi, balki uyda qolgan, sevgilisini kutayotgan ayolning urushga munosabatini tasvirlaydi.
Sevgi mavzusi urush mavzusi kabi har bir shoira tomonidan turlicha ko'rib chiqiladi. Masalan, biz quyidagi she'rlarni solishtirdik: "Haqiqiy noziklikni chalkashtirib bo'lmaydi ..." (Axmatova) va "E'tirof" (Zulfiya); "Muhabbat" (Axmatova) va "Yulduz" (Zulfiya)
Anna Axmatova, o'zining barcha ifodaliligiga qaramay, psixologik tarkibni bevosita tasvirlashda ko'proq plastikdir. Uchrashuvlar va ayriliqlar, mehr, ayb, ko‘ngilsizlik, hasad, achchiqlik, to‘lg‘oqlik, yurakda kuylash shodlik, amalga oshmagan umidlar, fidoyilik, g‘urur, qayg‘u – muhabbatni Axmatov kitoblari sahifalarida qanday jabhalarda, qayg‘ularda ko‘rmaymiz. Anna Axmatovadagi sevgi mavzusidagi asosiy narsa - bu hayajon, vijdon va imon imo-ishoralari bilan birga keladigan ruhni tinimsiz izlash, hayotning ma'nosi va balandligini izlash. Axmatova o'z e'tiroflarida va ibodatlarida ochiqchasiga gapirishdan qo'rqmaydi. Zulfiya ochiqchasiga kamroq gapiradi. Sevgi mavzusida u ta'kidlaydigan asosiy jihat - sevgilisi bilan birga bo'lish istagi, yorqin tomonlarini xotirjam, dürtüselliksiz, dramatik va fojiasiz tasvirlash.
Axmatova va Zulfiya ijodidagi Pushkin mavzusini solishtirganda ham o‘xshashlik va farqlar kuzatiladi. Zulfiya Pushkinni Sharq ayoli deb ataydi. U Pushkinni sharq shoirlari: Navoiy, Hofiz, Fuzuliy bilan qiyoslaydi. Shoira ikki madaniyatning o‘zaro boyish jarayonini “dono oqsoqollar” va “jingalak sochli xonanda” suhbati shaklida taqdim etadi. Zulfiya odob-axloq, nikoh vafosi nuqtai nazaridan Sharq she’riyatining ayol obrazlariga yaqinroq bo‘lgan Tatyana Larina obrazini alohida ta’kidlaydi. Axmatovadan farqli o'laroq, Zulfiya Pushkin uchun o'zidan oldin aytilmagan gaplarni kuylashni bilgan odam emas (“... va oyog'ini oyoq deyish...”), balki hamma zamonlar uchun ahamiyatli buyuk shoirdir. “donolik, ... rahm-shafqat, ... mag'rur boqiylik”ga ega bo'lgan millatlar ... Zulfiyada Pushkin she'riyatining Axmatovning Pushkin haqidagi maqolalari va she'rlarida mavjud bo'lgan oddiy va ochiq-oydin fazilatlari yo'q.
Ikkala shoiraning ham ijodida avtobiografik motivlar bor. Axmatova uchun bular Axmatovaning “Rekviyem”, Zulfiyaning “Xotira parchalari” she’rlaridir. Ikkala shoira ham postsovet hududidagi xalqlar hayotidagi og‘ir davr – Stalin qatag‘onlari davrini tasvirlaydi. Axmatova otib o‘ldirilgan turmush o‘rtog‘ini yo‘qotib, qamoqxonada navbat kutayotgan, o‘g‘li talvasaga tushgan ayolning qayg‘usini aniqroq tasvirlaydi. Zulfiya ham qamoqxona obrazidan foydalanadi, lekin u buni biroz boshqacharoq qiladi: uning psixologik tahlili diniy g‘oyalar bilan bog‘liq. Shoira oldida jannat va do‘zax suratlari bor. U o'tgan hayot yo'lida qilgan ishlarini haqiqat taroziga qo'yadi - nima ustunlik qiladi - gunohmi yoki yaxshi amalmi?