Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot

Jamiyat aksiyadorlari:
- ular xodimlar, yetkazib beruvchilar va kreditorlar (va boshqa qonuniy da’volar) uchun toʻlanadigan toʻlovlarning qolgan qismini olish huquqiga ega.
Moliyaviy boshqarishning maqsadi aksiya qiymatini maksimal darajaga koʻtarish boʻlganligi sababli, uni oshiradigan ushbu investitsiyalar va moliyaviy shartnomalarni qanday aniqlash kerakligini tushunish kerak.
Aslida siz kompaniyani moliyalashtirishni biznes qarorlari va kompaniya aksiyalari qiymati oʻrtasidagi munosabatni oʻrganish sifa- tida belgilashingiz mumkin. Ammo firmaning savdoga qoʻyiladigan zaxirasi boʻlmasa, maqsad nimadan iborat boʻladi?
Koʻpgina kompaniyalarda aksiyalar kamdan-kam hollarda oʻz- garib turadi, shuning uchun har qanday vaqtda birja qiymatini aniqlash qiyin. Aksiyalarning umumiy qiymati egalarining oʻz aksiyalarining qiymatiga teng. Shuning uchun muammoning yanada umumiy bayo- noti egalarining kapital aksiyalarining bozor qiymatini maksimal darajaga koʻtarish kerak boʻladi.
Bunday holda, korxona shakli muhim emas - yakka tartibdagi xususiy, sheriklik yoki aksiyadorlik jamiyatimi farqi yoʻq hisoblanadi. Har ikkala holatda ham yaxshi moliyaviy yechim egalarining kapital ulushining bozor qiymatini oshiradi va yomon variant uni pasaytiradi.
Ikkita inglizcha "Financial Management" soʻzlaridan tashkil topgan "moliyaviy menejment" atamasi iqtisodiy adabiyotlarda keng qoʻllaniladi va soʻzma-soʻz tarjimada moliyaviy menejment deb tarjima qilinadi.⁵⁷
Ulardan biri - menejment - bu jarayonning mohiyatini ochib beradi, bu menejment, ikkinchisi - uning ta’sir obyekti - bu moliya hisoblanadi. "Moliyaviy menejment - bu ma’lum bir kompaniyaning



⁵⁷ J. A. Igoshina, assistant professor of the chair «Bookkeeping, analysis and audit », A. D. Cheremuhin, assistant of the chair «Economics and statistics» about managerial accounting and steps of its development in agricultural organizations © 2015
bozordagi faoliyatining strategik va taktik maqsadlariga erishishga qaratilgan kompaniya moliyasini boshqarish"demakdir.
Moliyaviy menejment subyekti - bu turli xil boshqaruv ta’sirining shakllari orqali moliyaviy boshqarish obyektining maqsadga muvofiq ishlashini amalga oshiradigan maxsus odamlar guruhi (moliyaviy direksiya, moliyaviy menejerlar yoki oddiygina moliyachilar)dir.
Ushbu yoʻnalishning boshlanishini 1950-yillarning oxirida G. Markovis qoʻygan deb ishoniladi. Portfel nazariyasini ishlab chiqdi, uning asosida V. Sharp, J. Lintner va J. Mossin kabi iqtisodchilar bir necha yildan soʻng moliyaviy vositalar portfelining tavakkalchilik va qaytishini bogʻlaydigan moliyaviy aktivlarning rentabelligini baholash modelini (CARM) yaratdilar.
Xuddi shu davrda kapital tarkibi va moliyalashtirish manbalari narxlari boʻyicha intensiv tadqiqotlar boshlandi.Ushbu boʻlimda asosiy hissa F. Modilyani va M. Miller tomonidan amalga oshirildi. Ularning ishi nashr etilgan «Kapital qiymati, Korporativ moliya, Investitsiyalar nazariyasi» nashrlar bir biri bilan bevosita bogʻliqdir. U 1958-yilda moliyaviy menejment amaliy mikroiqtisodiyotdan mustaqil fan sifatida paydo boʻlgan muhim voqea hisoblanadi.
Moliyaviy menejmentning asosiy maqsadlari:

1. 
   kompaniya aksiyalarining bozor qiymatining oshishi;
   
2. 
   foydaning oʻsishi;
   
3. 
   kompaniyani ma’lum bir bozorda birlashtirish yoki mavjud bozor segmentini kengaytirish;
   
4. 
   bankrotlik va yirik moliyaviy nosozliklarning oldini olish;
   
5. 
   xodimlar va / yoki boshqaruv xodimlarining farovonligini oshirish;
   
6. 
   fan va texnika taraqqiyotiga qoʻshgan hissasi asosi hisoblanadi.
   

Yuqoridagi maqsadlarni amalga oshirish jarayonida moliyaviy menejment quyidagi vazifalarni hal qilishga qaratilgan:

1. 
   Kompaniyaning rivojlanish jarayonida moliyaviy barqarorligiga erishish. Ushbu vazifa kompaniyaning iqtisodiy va investitsiya faoliyatini moliyalashtirishning samarali siyosatini shakllantirish, turli manbalardan moliyaviy resurslarni shakllantirishni boshqarish va kompaniya kapitalining moliyaviy tuzilishini optimallashtirish orqali amalga oshiriladi.
   
2. 
   Kompaniyaning pul oqimlarini optimallashtirish.
   

Ushbu maqsad toʻlov qobiliyatini va mutlaq likvidlikni samarali boshqarish orqali amalga oshiriladi. Shu bilan birga, ortiqcha mablagʻ- larning amortizatsiya xavfini kamaytirish uchun pul mablagʻlarining erkin qoldigʻi minimallashtirilishi kerak.

3. 
   Kompaniya foydasini maksimal darajada oshirilishini ta’minlash.
   

Ushbu vazifa pul oqimlari balansi forma nazorati yordamida amal- ga oshiriladi moliyaviy natijalar, pul oqimlari balansi kompaniyaning uzoq muddatli va joriy aktivlari moliyaviy resurslari hajmi va tarkibini optimallashtiriladi.

4. 
   Moliyaviy xatarlarni minimallashtirish. Ushbu vazifaga xatar- larni aniqlashning samarali tizimini ishlab chiqish, moliyaviy xatar- larni sifat va miqdoriy baholash, ularni minimallashtirish yoʻllarini aniqlash, sugʻurta polisini ishlab chiqish orqali erishiladi.
   

Moliyaviy menejment strategiya va boshqaruv taktikasini oʻz ichiga Boshqarish strategiyasi - belgilangan maqsadga erishish uchun mablagʻlardan foydalanishning umumiy yoʻnalishi va usullarni oladi. Ushbu usul qaror qabul qilishda ma’lum qoidalar va cheklovlarga mos keladi.
Boshqarish taktikasi - bu koʻrib chiqilayotgan korxonaning iqti- sodiy faoliyatining muayyan shartlari doirasida belgilangan maqsadga erishishning oʻziga xos usullari va usullarini oladi.
Moliyaviy menejmentning funksiyalari:

1. 
   Rejalashtirish funksiyasi:
   

-kompaniyaning moliyaviy strategiyasini ishlab chiqish; - uzoq va qisqa muddatli faoliyatining maqsadlari va asosiy koʻrsatkichlari tizimini shakllantirish;
-uzoq muddatli va qisqa muddatli moliyaviy rejalashtirishni olib borish;

• 
  kompaniya budjetini tuzish;
  
• 
  narx siyosatini shakllantirish;
  

-sotishni bashorat qilish;
-iqtisodiy omillar va bozor sharoitlarini tahlil qilish;
-soliqni rejalashtirish.

2. 
   Kapital tarkibini shakllantirish va uning narxini hisoblash funksiyasi:
   

• 
  tashkilot faoliyatini ta’minlash uchun moliyaviy resurslarga boʻlgan umumiy ehtiyojni aniqlash;
  
• 
  muqobil moliyalashtirish manbalarini shakllantirish va tahlil qilish;
  

-kompaniya qiymatini ta’minlaydigan kapitalning maqbul moliyaviy tuzilishiini shakllantirish;
-kapital narxini hisoblash;

• 
  qayta tiklangan foyda va amortitzasiya ajratmalarining samarali oqimini shakllantirish.
  

3. 
   Investitsiya siyosatini ishlab chiqish funksiyasi:
   

-kompaniyaning kapital qoʻyilmalarining eng muhim yoʻna- lishlarini shakllantirish;

• 
  individual moliyaviy vositalarning investitsiya jozibadorligini baholash, ulardan eng samarasini tanlash;
  

-investitsiya portfelini shakllantirish va uni boshqarish.

4. 
   Aylanma mablagʻlarni boshqarish funksiyasi:
   

• 
  kompaniyaning kutilayotgan oʻsish sur’atlaridan kelib chiqib, aktivlarning ayrim turlariga boʻlgan real ehtiyojni aniqlash va ularning qiymatini aniqlash;
  

-kompaniyaning likvidligi talablariga javob beradigan aktivlar tarkibini shakllantirish;

• 
  aylanma mablagʻlardan foydalanish samaradorligini oshirish;
  

-pul operatsiyalarini nazorat qilish va tartibga solish;
-kassa oqimlarini tahlil qilish.

5. 
   Moliyaviy risklarni tahlil qilish funksiyasi:
   

• 
  kompaniyaning investitsiya va moliya-xoʻjalik faoliyatiga xos boʻlgan moliyaviy xatarlarni aniqlash;
  

-moliya va biznes xatarlarini tahlil qilish va bashorat qilish.

6. 
   Baholash va maslahat funksiyasi:
   

-moliyaviy xatarlarni oldini olish va minimallashtirish boʻyicha chora-tadbirlar tizimini shakllantirish;
-moliya menejmenti doirasida boshqaruv qarorlarining bajarili- shini muvofiqlashtirish va nazorat qilish;

• 
  moliyaviy faoliyatni monitoring qilish, individual loyihalarni amalga oshirish va moliyaviy natijalarni boshqarish tizimini tashkil etish;
  

-moliya rejalarini, alohida boʻlimlarning budjetlarini tuzatish; - kompaniyaning boʻlinmalari rahbarlari bilan maslahatlashuvlar oʻtka- zish va moliyaviy masalalar boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqish.

3.