Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2016-yil 6-a’reldagi 137-sonli

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

24-Mavzu: Simsiz tarmoqlarda axborot xavfsizligi 
Reja 
1. TCP/IP protokollar 
2. Axborotni VPN tunneli bo’yicha uzatilishi 
3. Axborot uzatishning ochiq tashqi muhiti 
Internet ning gurillab rivojlanishi natijasida dunyoda axborotni tarqatish va 
foydalanishda sifatiy o’zgarish sodir bo’ldi. Internet foydalanuvchilari arzon va 
qulay kommunikatsiyaga ega bo’ldilar. Korxonalar Internet kanallaridan jiddiy 
tijorat va boshqaruv axborotlarini uzatish imkoniyatlariga qiziqib qoldilar. Ammo 
Internetning qurilishi printsi’i niyati buzuq odamlarga axborotni o’g’irlash yoki 
atayin buzish imkoniyatini yaratdi. Odatda TCP/IP protokollar va standart Internet-
ilovalar (e-mail,
Web, FTP) asosida qurilgan kor’orativ va idora tarmoqlari suqilib kirishdan 
kafolatlanmaganlar. 
Internetning hamma yerda tarqalishidan manfaat ko’rish maqsadida tarmoq 
xujumlariga samarali qarshilik ko’rsatuvchi va biznesda ochiq tarmoqlardan faol va 
xavfsiz foydalanishga imkon beruvchi virtual xususiy tarmoq V’N yaratish ustida 
ishlar olib borildi. Natijada 1990 yilning boshida virtual xususiy tarmoq V’N 
kontse’tsiyasi yaratildi. "Virtual" iborasi V’N atamasiga ikkita uzel o’rtasidagi 
ulanishni vaqtincha deb ko’rilishini ta’kidlash maqsadida kiritilgan. Haqiqatan, bu 
ulanish doimiy, qat’iy bo’lmay, faqat ochiq tarmoq bo’yicha trafik o’tganida mavjud 
bo’ladi. 
Virtual tarmoq VPNlarni qurish kontse’tsiyasi asosida yetarlicha oddiy g’oya 
yotadi: agal global tarmoqda axborot almashinuvchi ikkita uzel bo’lsa, bu uzellar 
orasida ochiq tarmoq orqali uzatilayotgan axborotning konfidentsialligini va 
yaxlitligini ta’minlovchi virtual himoyalangan tunnel qurish zarur va bu virtual 
tunneldan barcha mumkin bo’lgan tashqi faol va passiv kuzatuvchilarning 
foydalanishi xaddan tashqari qiyin bo’lishi lozim. 
SHunday qilib, V’N tunneli ochiq tarmoq orqali o’tkazilgan ulanish bo’lib, u 
orqali virtual tarmoqning Kriptografik himoyalangan axborot paketlari uzatiladi. 
Axborotni VPN tunneli bo’yicha uzatilishi jarayonidagi himoyalash quyidagi 
vazifalarni bajarishga asoslangan:
- o’zaro aloqadagi taraflarni autentifikatsiyalash;
- uzatiluvchi ma’lumotlarni Kriptografik berkitish (shifrlash);
- etkaziladigan axborotning haqiqiyligini va yaxlitligini tekshirish. 
Bu vazifalar bir biriga bog’liq bo’lib, ularni amalga oshirishda axborotni 
Kriptografik himoyalash usullaridan foydalaniladi. Bunday himoyalashning 
samaradorligi simmetrik va asimmetrik Kriptografik tizimlarning birgalikda 
ishlatilishi evaziga ta’minlanadi. V’N qurilmalari tomonidan shakllantiriluvchi V’N 
tunneli himoyalangan ajratilgan liniya xususiyatlariga ega bo’lib, bu himoyalangan 
ajratilgan liniyalar umumfoydalanuvchi tarmoq, masalan Internet doirasida, 
saflanadi. V’N qurilmalari virtual xususiy tarmoqlarda V’N-mijoz, V’N-server yoki 
V’N xavfsizligi shlyuzi vazifasini o’tashi mumkin.