Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Arzon pullar arzon narxia qarzga beriladigan, ya’ni foil stafkasi past boigan kredit pulidir.

Arzon kredit ko‘chmas mulk bozoridagi talabni oshirib, uning narxini ortishiga sabab bo‘ladi. Sotib olinish chogida kreditning

346

garovi sifatida qo'yilgan ko‘chmas mulkning qiymati yuqori bo‘ladi. Ammo bozor to'yinganidan so‘ng uning qiymati pasayishga moyil bo‘ladi, chunki to‘yingan bozorda talab, binobarin narx pasaya boradi. Qarzdor ipoteka kreditini qaytarishga qodir bo‘lmaganda, uni garovdagi ko'chmas mulki sotiladi, lekin uning amaldagi sotilish narxi, garovdagi narxdan ancha past boiadi. Natijada ipoteka kreditini katta miqdorda bergan banklar, kredituyushmalari va max-sus firmalar o‘z pulidan ayrilib qoladi va hatto bankrotlikka yo‘-liqadi. Shunday hodisa AQShda 2008-yil yuz bergan.

b) Moliya bozoridagi spekulyatsiya.
Kredit ekspansiyasi natijasida fuditsionar pullar yaratiladi, bular hech narsa bilan ta’minlanmagan boiib, real sektorni chetlagan holda biijalardagi spekulyativ operatsiyalarga xizmat qiladi. Ma-salan, 100 mlrd dollar kredit berilgan bo‘lsa, shundan 20 mlr. real sektorga kelib ishlab chiqarishning o‘sishiga xizmat qiladi. Bu pul yangidan yaratilgan tovar va xizmatlar bilan ta’minlanadi. Ortiqcha berilgan 80 mlrd dollarlik kredit spekulyatsiyaga yuboriladi.