Oltoy tillarining turkiy tillar grammatik tizimidagi ifodasi

Oltoy tillarining turkiy tillar grammatik tizimidagi ifodasi
1.Oltoy tillarining turkiy tillar grammatik tizimidagi ifodasi.
Turkiy tillar orasida Oltoy tili qadimgi bobo til boʻlganligi haqida nazariya mavjud.Bunga bir qancha sabablar ham bor.Aynan Oltoy tilida juda koʻplab turkiy tillar uchun umumiy mushtarak jihat namoyon boʻladi. Oltoy tillari qarindoshligiga oid fikrlar quyidagicha umumlashtirilgan:
1. Turkiy- mo'g'ul-tungus-m anchjur tillaridagi aloqadorlik morfologiyaning barcha bo'limlarida kuzatiladi: masalan, -(i)d ko‘plik qo'shimchasi: torin (ot)- torid (otlar), valyaqip (shahar) — valyad(shaharlar); noxor (o'rtoq) - noxod (o'rtoqlar); tuyal (buzoq)- tuyad(buzoqlar) va h.k.
2. Aniq morfologik o'xshashliklar tahlili turk-m o'g'ul-tungus-manchjur tillariga xos qadimiy shakllarni tiklash imkonini beradi. Tillardagi parallellik morfologik elementlarning bir tildan ikkinchi tilga o'tishi natijasida yuzaga kelgan.
3.Tillarning chatishuvi va o ‘zaro aloqasida uch nuqtayi nazar farqlanadi. Birinchi qarash tarafdorlari (A.Shleyxer. M.Myuller, qisman A.Meye) bir til tizimining bir qancha tizimlardan iborat ekanligini istisno qilgan holda, tillar chatishuvini inkor etadilar. Ikkinchi qarash tarafdorlari (G.Shuxardt, V.Pizani, Dj. Bonfante va boshqalar) uchun tillar chatishuvi hech qanday to'siq bilmaydigan doimiy va keng ko'lamli jarayon. Uchinchi qarash tarafdorlari (I.V.Boduen-de-Kurtene, V.A. Bogoroditskiy, L.V.Sherba, B.Y. Vladimirsov, A.Rosetti) nisbatan asosli fikrga ega bo'lib, tillar chatishuviga geografik, madaniy yaqinlik, savdo aloqalari, qabila va xalqlarning munosabati asosida yuzaga keladigan real tarixiy hodisa deb qarashadi. Shu bilan birga, ularning fikricha, chatishuv qaysi darajada bo'lmasin, chatishgan til asosidagi qadimiy tilni ajratish mumkin bo'ladi.Tillarning chatishuvi haqida gap ketganda faqat leksikadagina emas, balki fonetika, morfologiya, sintaksis sohalaridagi bir tomonlama yoki o'zaro ta’sir ham nazarda tutiladi.Affiksal morfemalar o'zak morfemaga birikish xususiyatiga ko‘ra muayyan tilning o‘ziga xos jihatlarini namoyon qiladi. 0 ‘zak va affiksal morfemalarning tabiatiga ko‘ra tillar asosan agglyutinativ, flektiv, polisintetik, am orf tillarga bo'linadi deyiladi.
Turkiy tillarning sintaktik tizimi ham eng qadimgi oltoy bobo til xususiyatlarini namoyon qiladi. Buni o'zbek va koreys tili gap qurilishidagi bo'laklarning o'rni va munosabatini qiyoslash asosida ham kuzatish mumkin.Koreys tili ham oltoy tillari oilasiga mansub bo'lib, o'zbek va koreys tili grammatikasidagi o'xshashliklar turkiy tillar va koreys tili o'rtasidagi eng qadimgi yaqinlik ildizlarini ko'rsatib turadi. Chunki asosiy xabar kesimda mujassamlangan bo'ladi. Gapdagi boshqa barcha bo'lak olib tashlansa ham, mazkur xabar saqlanadi. Lekin kesim olib tashlanib, boshqa bo'lak saqlansa, xabar yo'qoladi. Gap bo'lagi uning kesimini aniqlashdan boshlanadi. Gap bo'lagining turi odatda bir-biriga nisbatan olinadi: hoi va ega kesimga nisbatan, aniqlovchi aniqlanmishga nisbatan, to'ldiruvchi to'ldirilm ishga nisbatan. LImuman, qolgan barcha bo'laklar kesimga bevosita yoki bilvosita bog'lanadi. Shuning uchun kesim gapning grammatik markazi deyiladi.