Ombor logistikasida xizmatlarni raqamlashtirish

Abstract: Globalization of the world economy leads to the development of 
international trade relations. In the development of foreign trade, trade routes, 
transport systems, logistics services, including warehousing, are of great importance. 
In recent years, the role and importance of warehouses in the transportation and 
delivery of goods and cargo is increasing. Services performed in warehouses, types 
and functions of warehouses are also increasing. Digitization of services, operations 
and functions performed in warehouses is the demand of the times. This article 
discusses the issue of digitalization of services performed in warehouses. 
Keywords: warehouse, cold storage, stock management, logistics chain, digital 
warehouse, supply chain, goods movement. 
Moddiy oqimning logistik zanjir bo’ylab uzluksiz harakatini ta’minlash uchun 
zanjirning ma’lum bir bo’g’inlarida zaxiralarni barpo qilish talab etiladi. Zaxiralarni 
joylashtirish va vaqtinchalik saqlash maqsadida omborlar va ombor xo’jaligi tashkil 
etilishi lozim. Moddiy oqimning ombor ichidagi harakati jonli va buyumlashgan 
mehnat ta’sirida sodir etiladi. Bu ma’lum bir xarajatlar bilan bog’liq bo’ladi va

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 12 (March) ISSN: 2181-3000 
Page 125 
tovar qiymati (narxini) oshishiga olib keladi. Shu sababli omborlar faoliyatiga bog’liq 
muammoning yechimi butun logistik zanjir bo’yicha moddiy oqim samaradorligiga 
katta ta’sir qiladi. 
Zamonaviy ombor o’zaro aloqada bo’lgan bir nechta tuzilmalardan tarkib 
topgan moddiy resurslarni bir joyga yig’ish, joylashtirish, saqlash va taqsimlash 
funksiyalarini bajarishga mo’ljallangan murakkab texnik inshootdir. 
Shu bilan birgalikda ombor o’z navbatida o’zidan yuqori darajada turuvchi 
logistik tizimning bo’g’ini bo’lgan logistik zanjirning elementidir. Logistik zanjir 
yuqori darajada turuvchi tizim sifatida o’z elementi ombor tizimining asosiy texnik 
iqtisodiy parametrlariga bo’lgan talabni shakllantiradi, faoliyatning maqsadi va 
mezonlarini belgilaydi. 
Demak, ombor xo’jaligi aloxida subyekt sifatida qaralmasdan logistik 
zanjirning integrallashgan tarkibiy qismi sifatida qaralishi lozim. Ombor xo’jaligiga 
shu yo’sinda yondashilgandagina bu faoliyatning yuqori rentabelligiga erishish 
mumkin. 
Omborlar faoliyatning asosiy maqsadi zaxiralar yaratish, ularni saqlash hamda 
buyurtmalarning bajarilishi va iste’molchilar talabini uzluksiz va ritmik qondirishdan 
iborat. 
Ombor xo’jaligini tashkil qilishda quyidagi muammolarni hal qilish lozim. 
O’z ombor xo’jaligiga ega bo’lish kerakmi yoki umumiy foydalanish omborini 
ijaraga olish kerakmi? 
Omborlar tarmog’i va sonini aniqlash. 
Ombor sig’imi (o’lchami) va joylashish o’rnini aniqlash. 
Omborlar tovarlar va moddiy resurslarni qabul qilish, joylashtirish, saqlash 
hamda ularni iste’molchilarga tayyorlash va tarqatishga mo’ljallangan binolar, 
inshoatlar, jixoz va uskunalar majmuidir. 
Moddiy oqim harakatining barcha bosqichlarida moddiy resurslar maxsus 
qurilgan va jixozlangan inshoatlarda, ayrim hollarda esa maxsus rejimlar sharoitida 
saqlanishi talab qilinadi. 
Omborlar quyidagi turlarga bo’linadi: 
1. O’lchovlari bo’yicha omborlar kichik o’rtacha kattalikdagi va gigant 
omborlarga bo’linadi. 
2. Mexanizasiyalashtirilganlik darajasiga ko’ra omborlar ko’l mehnatiga 
asoslangan, mexanizasiyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan omborlarga bo’linadi. 
3. Juda ham yirik omborlarda yuklarni temir yul va suv trnsporti vositalari 
bilan kiritish va chiqarish imkoniyatlari ham mavjud. Bu belgisiga ko’ra omborlar 
stasiya va port omborlarga bo’linadilar hamda temir yul tarmog’iga ega bo’lgan 
omborlar ham mavjud. 
4. Konstruksiyasiga ko’ra omborlar: yopiq, yarim yopiq va ochiq omborlarga 
bo’linadi. 
Xizmat ko’rsatish sohasi belgisiga ko’ra ikki guruhga bo’linadi: 
ishlab chiqarish karxonalariga xizmat ko’rsatuvchi omborlar. 
xalq iste’moliga xizmat ko’rsatuvchi omborlar. 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 12 (March) ISSN: 2181-3000 
Page 126 
Ishlab chiqarishga xizmat ko’rsatuvchi omborlar xom ashyo va moddiy 
resurslar, ichki zavod omborlari va tayyor mahsulot omborlariga bo’linadi.
Bugungi kunda omborlarda bajariladigan operasiyalar, funksiyalar, ya’ni 
xizmatlar raqamlashtirilmoqda. Ombor logistikasida yangi “raqamli ombor” 
tushunchasi ishlatilmoqda. Raqamli ombor texnologiyasi logistika va ta'minot zanjiri 
boshqaruvida jadal sur'atlar bilan o'z o'rnini topmoqda. Logistika kompaniyalar 
samaradorlikni oshirish va xarajatlarni tejash uchun jarayonlarini optimallashtirish 
orqali raqamli saqlash echimlaridan foyda olishlari mumkin. 
Omborlarni raqamlashtirish – an'anaviy ombor operatsiyalarini o'zgartirish 
uchun ma'lumotlar va texnologiyalarning kuchidan foydalanish amaliyotidir. Bu 
sun'iy intellekt (AI- artificial intelligence), robototexnika va narsalar Interneti (IoT- the 
Internet of Things) kabi rivojlanayotgan texnologiyalardan foydalangan holda 
omborlarda tovarlar zahirasini boshqarish, buyurtmalarni bajarish va jo'natish kabi 
qo'lda bajariladigan ombor operasiyalari avtomatlashtirishni o'z ichiga oladi. 
Omborlarni raqamlashtirish orqali kompaniyalar xarajatlarni kamaytirish bilan 
birga samaradorlik va mahsuldorlikni maksimal darajada oshirishlari mumkin. Bunga 
real vaqt rejimida zahiralarni aniq boshqarish, avtomatlashtirilgan saralash va 
qadoqlash, buyurtmalarni tezroq qayta ishlash va yanada samarali jo‘natish imkonini 
beruvchi kuzatuv yechimlari orqali erishish mumkin. 
Raqamli omborxona va logistika operatsiyalari bugungi kun va zamonda 
korxonalar uchun nafaqat o'z daromadlarini yaxshilash, balki kuchli raqobatdosh 
ustunlikni saqlab qolish uchun ham mutlaq zaruratga aylanib bormoqda. 
Raqamli tijorat va zamonaviy texnologiyalarni qo'llab-quvvatlaydigan 
korxonalar paydo bo'lishi bilan omborlarning aqlli, aqlli va avtomatlashtirilgan 
bo'lishiga ehtiyoj ortib bormoqda. Smart raqamli omborning markazida sensorlar 
tomonidan yaratilgan ma'lumotlarni amaliy tushunchalarga aylantira oladigan 
ulangan qurilmalar va algoritmlar to'plami mavjud. 
Bugungi 
kunda 
ombor 
logistikasida 
bajariladigan 
xizmatlarni 
raqamlashtirishda quyidagi raqamli texnologiyalardan foydalanilmoqda: 
1) Narsalar interneti (IoT - Internet of Things). Ushbu aqlli qurilmalar real vaqt 
rejimida ombordagi tovarlar zahirasi hajmini ko’payishi, kamayishi, joylashtirilishi, 
zahira o’zgarishlari, tovar zahirasini minimum darajasidan kamayganligi haqida 
menejerlarga xabarlarni uzatish, oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash muddati o’tganligi 
yoki kam vaqt qolganligi haqidagi xabarlarni yetkazib turadi.
2) 
Murakkab 
mobillik 
yechimlari 
(Advanced 
Mobility 
Solutions). 
Omborlarning harakatchanligi yechimlari korxonalar uchun ta'minot zanjiri 
operatsiyalarini optimallashtirish va samaradorlikni oshirish uchun omborlarni 
raqamlashtirishning muhim vositasidir. Mobil texnologiyalarning kuchidan 
foydalangan holda, korxonalar inventarni boshqarish, buyurtmalarni bajarish va 
jo'natish kabi jarayonlarni soddalashtirishi mumkin. 
Bundan tashqari, omborlarning harakatchanligi bo‘yicha yechimlar real vaqtda 
yetkazib berish zanjirining barcha jihatlarini ko‘rish imkonini beradi, bu esa 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 12 (March) ISSN: 2181-3000 
Page 127 
tashkilotlarga mijozlar talabidagi o‘zgarishlarga tezda javob berishga va bozor 
imkoniyatlaridan foydalanishga imkon beradi.