Omonov Sardorbek bng’-80 topshiriqlar

---

Omonov Sardorbek BNG’-80 
TOPSHIRIQLAR 
1.
Byudjet taqchilligi(defitsiti)ni tahlil qilishdan oldin, byudjet taqchilligiga oid 
nazariy mulohazalarni ko'rib chiqish maqsadga muvofiqdir. 
Keynsning beqarorlik nazariyasi bevosita davlatning iqtisodiy siyosati zarurligini 
nazarda tutadi. Keynschilar nuqtai nazaridan, yalpi xarajatlarning etarli emasligi 
ishsizlikning oshishiga olib keladi, ortiqcha yalpi xarajatlar esa inflyatsiyani keltirib 
chiqaradi. Shunday qilib, hukumat iqtisodiyotdagi jami xarajatlarni ular juda katta 
bo'lganda kamaytirishi va aksincha, bu xarajatlar juda past bo'lganda oshirishi kerak. 
Iqtisodiyot fanining asosiy xulosalariga asoslangan soliq-byudjet siyosati milliy 
iqtisodiyot barqarorligiga ham foydali, ham jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Hukumat 
ishlab chiqarishni potentsial darajaga yaqinlashtirish va narxlar barqarorligini saqlash 
maqsadida fiskal va/yoki pul-kredit siyosatidan foydalansa, bu barqarorlashtirish 
siyosati deb ataladi. 
Barqarorlashtirish siyosati – hukumatning yalpi ichki mahsulot hajmini uning 
potentsial darajasiga imkon qadar yaqinlashtirish, inflyatsiyaning past va barqaror 
sur’atlarini saqlab qolish maqsadida iqtisodiy vaziyatni nazorat qilishga qaratilgan 
harakatlaridir. Iqtisodiy o'sish siyosatining maqsadi yalpi ichki mahsulotning haqiqiy 
hajmini oshirishdan iborat. Tadbirkorlik faoliyatini cheklash siyosati, aksincha, yalpi 
ichki mahsulotning real hajmini uning potentsial darajasiga nisbatan kamaytirishga 
qaratilgan. Byudjet - bu jismoniy shaxs, kompaniya yoki hukumatning xarajatlari va 
moliyaviy rejalarining batafsil tavsifi. Byudjet taqchilligi - bu davlat xarajatlari 
miqdorining byudjet daromadlari miqdoridan oshib ketishi. Hukumat byudjet 
taqchilligiga ega bo'lsa, uning xarajatlari daromadidan ko'proq bo'ladi. 
Byudjet taqchilligi hajmi va dinamikasi butun iqtisodiyotning rivojlanishiga, 
xususan, uning alohida ko'rsatkichlariga qanday ta'sir ko'rsatadi? Byudjet taqchilligi 
moliyalashtirishga muhtoj va bu moliyalashtirish, qoida tariqasida, ichki bozorda ham, 
tashqi bozorda ham qarz olish hisobiga amalga oshiriladi. Shubhasiz, ba'zida 
hukumatlar moliyalashtirishning boshqa usullariga murojaat qilishadi, ular orasida 
inflyatsion moliyalashtirish butun iqtisodiyot uchun eng halokatli hisoblanadi. 
Ideal vaziyatda byudjet taqchilligi sof soliqlarni olib tashlagan holda, davlat 
tomonidan tovarlar va xizmatlarni sotib olish summasiga teng. 
Keynscha nuqtai nazardan, fiskal taqchillik yoki profitsit fiskal siyosatning umumiy 
oqibatlaridir va boshqa hech narsa emas. Har bir berilgan taqchillik yoki profitsitning 
asosliligi iqtisodiyotning yalpi xarajatlariga davlat in'ektsiyalari miqdorini tartibga 
solish zarurligiga bog'liq. Keynscha nuqtai nazardan, muvozanatli byudjet faqat 
iqtisodiyot to'liq bandlik holatida muvozanatda bo'lgan taqdirdagina mavjud bo'lish 

---

huquqiga ega va to'liq bandlik iqtisodiyotining yalpi xarajatlarini oshiradigan shartlar 
miqdori shartlar hajmiga teng bo'ladi. to'liq bandlik iqtisodiyotining yalpi xarajatlarini 
kamaytiradi. Agar yuqoridagi shartlardan kamida bittasi bajarilmasa, byudjetdagi 
nomutanosiblik oqlanadi. Shunga qaramay, jahon amaliyotida byudjet taqchilligi 
holatlariga qaraganda byudjet profitsiti holatlari ancha kam. 
Keyns tufayli 30-yillarning oʻrtalaridan boshlab davlat byudjeti taqchilligi 
iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish imkoniyatlari manbai sifatida foydalanila 
boshlandi, XX asr oxirida esa yoʻqligi bilan maqtana oladigan davlat deyarli qolmadi. 
byudjet taqchilligi. 
Shuni esda tutish kerakki, soliq-byudjet siyosati qanchalik kuchli bo'lmasin, davlat 
byudjeti taqchilligi hajmiga nafaqat ta'sir qiladi. Defitsitning kattaligi 
makroiqtisodiyotning tsiklik harakati bilan bog'liq. Bu, birinchi navbatda, avtomatik 
stabilizatorlarning mavjudligi bilan bog'liq. 
Bundan xulosa qilish mumkinki, na qonun chiqaruvchi, na ijro etuvchi hokimiyat 
byudjet taqchilligi hajmini to'liq nazorat qila olmaydi. 
Byudjet taqchilligi yoki profitsitining real qiymati soliq-byudjet siyosati ta'sirida 
ham, mamlakatdagi iqtisodiy vaziyat ta'sirida ham o'zgaradi. 
2.
Moliyaviy siyosat quyidagi maqsadlarni ko'zlaydi: 
-ishsizlikni bartaraf etish; 
-inflyatsiyaga qarshi kurash; 
-iqtisodiy rivojlanishni barqarorlashtirish; 
-iqtisodiyotni kontrtsiklik tartibga solish; 
-iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish; 
-tashqi savdo balansiga erishish. 
Iqtisodiyotdagi vaziyatga qarab, soliq-byudjet siyosatining ikkita asosiy yo'nalishi 
mavjud: 
Fiskal siyosatni rag'batlantirish; 
Moliyaviy siyosatni cheklash. 
Iqtisodiy tanazzul davrida hukumat rag'batlantiruvchi byudjet siyosatini olib boradi. 
U quyidagilarni o'z ichiga oladi: davlat xarajatlarini ko'paytirish yoki soliqlarni 
kamaytirish yoki bu choralarning kombinatsiyasi. Boshqacha qilib aytganda, agar 
boshlang'ich nuqta muvozanatli byudjet bo'lsa, moliyaviy siyosat turg'unlik yoki 

---

tushkunlik davrida federal byudjet taqchilligiga qarab harakatlanishi kerak. Aksincha, 
agar iqtisodiyotda inflyatsiya natijasida inflyatsiya mavjud bo'lsa, bu qisqaruvchi soliq 
siyosatidir. Cheklovchi fiskal siyosatga quyidagilar kiradi: davlat xarajatlarini 
qisqartirish yoki soliqlarni oshirish yoki ikkalasining kombinatsiyasi. Iqtisodiyot 
inflyatsiyani nazorat qilish muammosiga duch kelsa, soliq-byudjet siyosati federal 
byudjet profitsitiga e'tibor qaratishi kerak. 
Zamonaviy soliq-byudjet siyosati davlatning moliyaviy resurslaridan 
foydalanishning asosiy yo'nalishlarini, moliyalashtirish usullarini va g'aznani 
to'ldirishning asosiy manbalarini belgilaydi. Ayrim mamlakatlardagi o'ziga xos tarixiy 
sharoitlarga qarab, bunday siyosat o'ziga xos xususiyatlarga ega. Biroq, umumiy chora-
tadbirlar majmuasi qo'llaniladi. U iqtisodiyotni tartibga solishning bevosita va bilvosita 
moliyaviy usullarini o'z ichiga oladi.