Онтология-борлиқ фалсафаси

Гносеологиянинг асосий муаммоси бизнинг барча билимларимиз тажрибада синалганми? деган «оддий» масалани ечишдан иборат

рационализм
эмпиризм
гносеология
инсонда туғма ғоялар, адолат,
инсонийлик, уйғунлик ғоялари
ва тажрибадан олиниши
мумкин бўлмаган бошқа ғоялар
мавжудлигидан келиб чиқади
инсон, инсоният шахсий ёки
ижтимоий тажрибага
эга бўлгунга қадар
бирон-бир ғоя мавжуд бўлинишни
инкор этадилар
Фалсафада идрок этиш
перцепция
(лот.«perception» -
идрок этиш) ўзини
қуршаган дунёдаги
нарсалар ва
ҳодисаларни сезгилар
орқали идрок этиш
апперцепция
борлиқни ақл
билан англаш, билиш,
уларни
ғояларда ифодалаш
Билиш дунёнинг иккига
бўлинишини назарда тутади
билиш қобилиятига
эга бўлган индивид
микрогуруҳ, ижтимоий
гуруҳ синф,
жамият ҳамдир
бу субъектнинг
билиш фаолияти
қаратилган нарса
ёки ҳодиса.
Субъект
Объект
Агностиклар, аксинча, буни рад этадилар
ДУНЁНИ
БИЛИШ
МУМКИН-МИ?
Оптимистлар дунёни билиш мумкинлигини таъкидлайдилар
Скептиклар билимнинг ҳақиқийлигига
шубҳа қиладилар
Билим шакллари
Ижтимоий билим
Ўйин воситасидаги билим
Диний билим
Фалсафий билим
Мифологик билим
Илмий билим
Кундалик билим
Бадиий билим
Шахсий билим

ҲИССИЙ, ЭМПИРИК, НАЗАРИЙ, МАНТИҚИЙ ВА ИНТУИТИВ БИЛИШ ДАРАЖАЛАРИ

Ҳиссий даражадаги
билимнинг шакллари
Хотира, хаёл
ва тасаввур
Сезги ва идрок
Хаёл тажрибада мавжуд
образларни нафақат қайта
чақиради,бир-бири билан боғлайди
ва уларни тасаввурлар
даражасига кўтаради
Хотира ўтмиш ҳозирги
замонни бирлаштиради,
уларнинг бир-бирига ўтишини
таъминлайди

Тасаввурлар –бир пайтлар
инсоннинг сезги аъзоларига таъсир
кўрсатган, мияда сақланиб қолган
алоқалар бўйича гавдаланадиган
нарсаларнинг образларидир
Сезиш ва идрок этиш
инсонташқи дунёга
амалий таъсир кўрсатиши
жараёнида,меҳнатда,
сезги аъзолари фаол
ишлаши натижасида
амалга ошади ва
ривожланади; масалан,
ҳаракатсиз кўз нарсалар
рангини фарқлашга
қодир эмас
Эмпирик билим ва унинг шакллари.
Кузатиш – билиш объектининг муҳим хоссалари
ва муносабатларини аниқлаш мақсадида атайлаб
амалга ошириладиган изчил идрок этишдир.
Эксперимент – бу шундай тадқиқот методики,
унинг ёрдамида объект ё сунъий тарзда яратилади,
ё тадқиқот мақсадларига мос
келадиган маълум шарт-шароитларда ўрганилади
Далил – билимининг тасдиқланган бойлигига
айланган моддий ёки маънавий дунё ҳодисаси,
бирон-бир ҳодиса, хосса ёки муносабатни қайд этиш
Билишнинг эмпирик ва назарий
даражаларини фарқлаш мезонлари
Эмпирик тадқиқот
замирида
тадқиқотчининг
ўрганилаётган
объект билан
амалда бевосита
алоқа қилиши ётади
Назарий билишда
бошқа тадқиқот
воситалари
қўлланилади

МАНТИҚИЙ БИЛИШ

Мантиқий билиш- инсоннинг предмет-ҳодисаларни тафаккур орқали умумлаштириб, мавҳумлаштириб ва конкретлаштириб, фикрда билишидир.