Opera janrining vujudga kelishi va rivojlanishi Kirish

Gluk operalari librettosi uchun antik va o’rta asr sujetlari asos boiib xizmat qilgan. Gluk operalarida antiklik italyancha seria operasi va fransuz lirik tragediyasida ustunlik qilgan saroy maskaradlariga o’xshamasdi. Gluk saroy aristokratik operasiga xos boigan antik sujetlardan voz kechib, o’z operasiga insoniylik motivlarini kiritadi: er-xotinning bir-biriga vafodorligi va yaqin kishisi uchun o’zini bag’ishlashga tayyorlik «Orfey», «Alsesta», o’z xalqini unga tahdid solayotgan ofatlardan qutqarish uchun o’zini qurbon qilishga qahramonona intilish(«Ifigeniya Avlidda» va hokazo. Antik sujetlarning bunday talqini fransuz burjua in-qilobi arafasida Gluk operalari jamiyatning ilg’or vakillari, shuningdek, uni ko’kka ko’targan qomuschilar huzuridagi muvaf-faqiyatini ta'minladi.
Gluk opera dramaturgiyasining cheklanishi xuddi o’sha antik sujetlar bilan belgilanadi. Glukning opera qahramonlari bir qancha umumiy xarakterga ega. Ular individual xarakterli tirik shaxslar emas, balki maium tuyg’u va hissiyotlar umumlashmalarini o’zlarida namoyon qilishadi.
Gluk o’z operalarida XVIII asr opera san'atining an'anaviy shartli shakllari va qoidalaridan voz kecha olmadi. Shu tarzda u mashhur afsonaviy mavzuga qaramay, o’z operalarini baxtli yechim bilan yakunlardi. «Orfey»da Gluk va librettochi Kalsabidji Amurni oiik Evredikani tiriltirishga majbur qiladi, vaholanki, afsonada Orfey Evredikani bir umrga yo’qotadi. «Alsesta»da yerosti salta-nati kuchlari bilan jangga kirgan Geraklning kutilmaganda paydo boiishi er-xotinlarni abadiy ayriliqdan xalos qiladi. Bularning barchasi XVIII asropera estetikasining talablari bilan bogiiq. Operaning roaznvani qanchalik fojiaviy boimasin, baribir u ez-gulik bilan yakun topishi kerak edi.Yuqorida qayd etilgan opera islohotlaridagi zamon ruhi tu-fayli yuzaga kelgan cheklanish kompozitor ijodining tarixiy va ba-diiy ahamiyatini hech ham kamsitmaydi. Gluk tinglovchiga ta'sir eta oluvchi mahobatli, qahramonona opera san'atini yarata oldi.
Gluk musiqasi umuman olganda, har doim uning spektakl-laridagi ulug’vorlik xarakteri bilan bir
13
butunlikni tashkil qiladi. Musiqa qafiy, sodda va yaxlit bo’yoqlarda yozilgan. Har bir ariya bir tuyg’u va bir hissiyotni gavdalantiradi. Islohotchilik operala-rida Glukning badiiy me'yor hissi va ifodadagi oliyjanobligi o’z-garmagan.Gluk rechitativlaridagi dramatik ifodaviylik opera san'ati so-hasida katta yutuq bo’ldi, ularda tuyg’ular dinamikasi yorqin ifodasini topgan. Ariya va rechitativlar bilan bir qatorda, opera-ning dramatik mazmuniga uzviy ravishda xor ham qo’shiladi, ular ariyalar va rechitativlar majmuyida mahobatli opera kompozitsiya-sini tashkil qiladi.