Operatsion tizimlarning jarayonlari boshqaruvi. Rejalashtirish parametrlari, rivojlantirish ko‘rsatkichlari. Operatsion tizimlarning jarayonni rejalashtirish algoritmlari. Jarayonlar o‘zaro bog‘lanishi algoritmlari

Jarayonni to`xtatish. Bajarilish xolatidagi jarayon ishi, biror bir uzilish
natijasida to`xtaydi. `rotsessor avtomatik tarzda komandalar schyotchigini saqlaydi
va boshqaruvni bu uzilishga ishlov beruvchi maxsus adresga uzatadi. OT jarayonni
tayyorlik xolatiga o`tkazadi va uzilishni katta ishlashga, ya’ni uzilishga olib
kelingan xolat uchun ma’lum o`eratsiyalarni bajaradi.
Jarayonni blokirovka qilish. Jarayon o`z ishini xisoblash tizimida biror bir
xodisa ro`y bermaguncha davom ettira olmaydi. SHuning uchun jarayon ma’lum
tizimli chaqiriq bilan OTga murojaat qiladi. OT tizimli chaqiriqni qayta
ishlaydi(kiritish –chiqarish operatsiyalarini initslalizatsiya qiladi, biror qurilmani
bo`shashini yoki xodisa ro`y berishini kutayotgan jarayonlar navbatiga qo`shadi va
xokazolar.), jarayonni bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tkazadi.
Rejalashtirish parametrlari, rivojlantirish ko‘rsatkichlari.
Rejalashtirish jarayoni OTning “rejalashtiruvchi” deb ataladigan qismi orqali
bajariladi. Rejalashtiruvchi, bajarishga, tayyor xolatdagi jarayon ichidan yangi
jarayonni quyidagi to`rtta xollarda tanlash xaqida yechim qabul qiladi:
1. Jarayon bajarilish xolatidan, bajarilish tugallandi xolatiga o`tishda
2. Jarayon bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tishda
3. Jarayon bajarilish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida
4. jarayon kutish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida.
Rejalashtirishning turli –tuman algoritmlari mavjuddir, ular xar turli masalalar
uchun samarali va turli maqsadlarga erishishga mo`ljallangandir.
Masalan, 1.First –come, First –Served(FCFS) –birinchi keldi, birinchi xizmat
ko`rsatildi.
2. Round Robin(RR) –bolalar koruseli. Bu FCFS ni modemfikatsiya qilingan
ko`rinishidir.
3. Shortest – Job – First (SJF) –birinchining eng qisqa vaqti va xokazolar.h
Xisoblash tizimi N ta foydalanuvchi interaktiv rejimda ishlaya`gan bo`lsa, xar
bir foydalanuvchi o`zida protsessor vaqtining ~1/N qismiga ega deb xisoblanishi
kafolatlaydigan rejalashtirish algoritmini qo`llash mumkin.
Xisoblash tizimining eng chegaralangan resurslaridan biri `rotsessor vaqtidir.
Ularni Ko`p sonli jarayonlar orasida taqsimlash uchun tizimga jarayonlarni
rejalashtirish `rotsedurasini qo`llashga to`g`ri keladi. Rejalashtirishning xisoblash
tizimi xolatiga tahsirining davomiyligi darajasiga qarab, jarayonlarni qisqa
muddatli, o`rtacha muddatli va uzoq muddatli rejalashtirishlarga bo`linadi.
Rejalashtirish aniq algoritmlari qo`yilgan maqsadlardan, yechilaya`gan masala
sinflariga bog`liq bo`lib, jarayonlarning statik va dinamik parametrlariga va
kompyuter tizimlariga tayanadi. Rejalashtirishning siqib chiqaradigan va siqib
chiqarmaydigan rejimlari ajratiladi.
Siqib chiqarilmaydigan rejalashtirish rejimida, bajariladigan jarayon boshqa
jarayonga protsessorni faqat xoxishi bilan berishi mumkin, siqib chiqaradigan
rejimda esa, bajarilaya`gan o`ziga bog`liq bo`lmagan xolda chiqariladi.
Eng oddiy siqib chiqarmaydigan rejalashtirish algoritmi –FCFSdir, u qisqa
jarayonlarni sezilarli darajada ushlab qolishi mumkin(tayyorlik xolatiga vaqtida
o`tmagan jarayonlarni).
Vaqtni ajratish tizimlarida keng tarqalgan algoritm bu siqib chiqaradigan
algoritm –RRdir.
Siqib chiqaradigan algoritmlar ichida jarayonlarning o`rtacha kutish vaqti
jixatidan o`timal algoritm -SJF algorifmidir.
Qo`yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun, yaxshi algoritmlar, tizimdagi
jarayonlarning qandaydir xarakteristikalariga, yuklamaga navbatdagi to`shiriqlarga
xisoblash tizimi xolatiga, boshqacha qilib aytganda rejalashtirish `arametrlariga
tayanishi zarur.
Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin:
statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish
vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi.
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini
(o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan
kiritish –chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik
parametrlari ayni vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi.
Jarayon statik parametrlariga, qoida bo`yicha yuklash vaqtiga xos
xarakteristikalar kiradi.
Jarayon qaysi foydalanuvchi tomonidan ishga tushirilgan va qaysi
foydalanuvchi to`shiriqni shakllantirgan.
Qo`yilgan masala bajarilish prioriteti qanday, ya’ni masala qay darajada
muxim
Foydalanuvchi tomonidan masalani yechish uchun qancha `rotsessor vaqti
so`ralgan.
`rotsessor va kiritish –chiqarish amalini bajarish vaqti nisbati qanday
To`shiriq uchun, xisoblash tizimining qaysi rusurslari(o`erativ xotira, kiritish
–chiqarish qurilmalari, maxsus kutubxonalar, tizimli dasturlar va xokazolar) va
qancha miqdorda kerak.
Uzoq muddatga rejalashtirish algoritmlari o`z ishlarida xisoblash tizimining
dinamik va statik parametrlaridan va jarayonlarning parametrlaridan(jarayonlar
dinamik parametrlari to`shiriqni yuklash eta`ida xali noma’lum bo`ladi).
O`rtacha muddatli va qisqa muddatli rejalashtirish algoritmlari, qo`shimcha
ravishda jarayonlarning dinamik xarakteristikalaridan foydalanadilar. O`rtacha
muddatli rejalashtirishda bunday xarakteristika sifatida quyidagi ma’lumotlardan
foydalaniladi:
- Jarayonni diskka yoki operativ xotiraga yuklangan momentdan qancha vaqt
o`tdi;
- Jarayon qancha operativ xotira egallaydi;

- Jarayonga qancha protsessor vaqti ajratildi;