Оптик сигналларнинг қандай хусусиятларини биласиз?

Қайси холатда ёруғлик нури фақатгина ўзак бўйлаб тарқалади?



Оптик толалар ўзак ва қобиқдан иборат бўлади. Улар қиймат бўйича бир-бирига яқин турли синдириш кўрсаткичларига эга. Ўзак узатувчи муҳит, қобиқ эса ўзи ва ўзак орасида чегара ҳосил қилувчи сифатида ишлатилади. Бу чегара ёруғликни йўналтирувчи физик канални шакллантириб, у орқали узатилган сигналнинг ташувчиси ёруғлик нури тарқалади.
Ёруғлик нурининг фақатгина ўзак бўйлаб тарқалишини таъминлаш учун
n₁>n₂,
шарт бажарилиши керак. Мос равишда бу ерда
n₁-ўзакнинг синдириш кўрсаткичи,
n₂, -қобиқларнинг синдириш кўрсаткичлари.

2. Толали оптик алоқа тизимида оптик тебранишларнинг тарқалишини чегараловчи ва ёруғлик энергияси оқимини берилган йўналишда йўналтирувчи, узатиш ва қабул қилиш трактларини боғлаб турувчи муҳит оптик тола дейилади.

Optik tola - umumiy ichki aks ettirish orqali yorug'likni o'z ichiga o'tkazish uchun ishlatiladigan optik shaffof materialdan (shisha, plastmassa) ip .
Optik tola - bu optik va infraqizil diapazonlarda elektromagnit to'lqinlarni yo'naltirish uchun mo'ljallangan dielektrik yo'naltiruvchi vosita. Optik tola koaksiyal konstruktsiyaga ega va yadro, qoplama va birlamchi akrilat qoplamasidan iborat bo'lib, sinishi indeksi profili bilan tavsiflanadi.
Optik tolalar - bunday tolalarni tavsiflovchi amaliy fan va texnika sohasi. Optik tolaga asoslangan kabellar ( optik tolali kabel ) optik tolali aloqada qo'llaniladi , bu ma'lumotni uzoq masofalarga elektron aloqalarga qaraganda yuqori ma'lumot tezligida uzatish imkonini beradi ^[1] . Ba'zi hollarda ular sensorlarni yaratishda ham qo'llaniladi .

3. Оптик толадаги йўқотишлар қандай омиллар туфайли юзага келади?

Умумий ҳолда сўниш сигналларни сочилиши ва ютилишидан ҳосил бўлувчи йўқотишлар ва кабел йўқотишларидан юзага келади. Ютилиш ва сочилишдан ҳосил бўладиган йўқотишлар хусусий йўқотишлар, кабел йўқотишлари эса қўшимча йўқотишлар дейилади.

3.12-расм. Толадаги йўқотишларнинг асосий турлари.

Тола йўқотишларини тўлиқуларнинг йиғиндиси кўринишида ёзишимиз мумкин:

a = a_х+a_к = a_ю + a_с + a_к, (дБ/км).
Xususiy yo‘qotish!arga yutilish va sochilishdan hosil bo’ladigan yo'qotishlar kiradi. Yutilishdan hosil bo‘ladigan yo‘qotishlar ichki va tashqi bo’ladi. lchki yutilish yo‘qotishlarini toza kremniy materiali hosil qilishi mumkin. H ar bir material molekulyar tuzilishiga ko‘ra ma’lum To’lqin uzunliklarida signallarni yutishi mumkin. Tashqi yutilish yo‘qotishlari yoruglikning tola qo‘shimchalarida yutilishidan hosil bo’ladi. Zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalari bu yo‘qotishlar ta ’sirini juda kichik darajaga kamaytirgan Kabel y o ‘qotishlari m akrobukilishlar va m ikrobukilishlar hisobiga hosil bo‘ladi. Makrobukilishlar. M inimal ruxsat etilgan radiusdan oshgan katta bukilishlarga makrobukilishlar deyiladi. Bir modali optic tolalarning bukishning ruxsat etilgan minimal radiusi 10 sm ni tashkil etadi. Mikrobukilishlar — bu ishlab chiqarish jarayonida tola o ‘zagi geo’letriyasining mikroskopik o'zgarishi, tolaning etarli tekis bo’linagan tashqi himoya qoplamalari bilan qoplanishi natijasida o'zakning o ‘q markazida joylashmasligi, o ‘qqa nisbatan qiyshiq joylashishi, ya’ni tolaning mukammal emasligidan yuzaga keladi.
4-bilet
1. Дисперсия тушунчасини таърифланг?
2. Кўп модали оптик толаларнинг қандай турларини биласиз?
3. Оптик линия кодларининг электр кодлардан асосий фарқи нимада?

1. Оптик толада сигналларни узатиш сифатига таъсир қилувчи энг муҳим омиллардан бири дисперсия ҳисобланади. Дисперсия бу ёруғлик импульслари охирларини чўзилиши, яъни импульсларни кенгайишидир. Импульслар кенгайиб, бир бирини қоплайди, символлараро бузилишлар юзага келади ва қабул қилишда импульслар кетма-кетлигидан узатилган фойдали информацияни ажратиб бўлмай қолади

Дисперсия ўтказиш қобилиятини камайтириб, оптик тизимларни иш тезлигини чегаралайди. Дисперсия– импульсларни кенгайиши, L узунликли кабелни кириш ва чиқишидаги импульслар давомийлигини квадратик фарқи сифатида қуйидаги формуладан аниқланади:

2. Кўп модали оптик толаларнинг қандай турларини биласиз?

Ko‘p modali optik tolalar sindirish ko‘rsatkichi ko‘rinishi bo‘yicha pog‘onali va gradiyent tolalarga bo'linadi. Pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalar ikki muhit chegarasida sindirish ko‘rsatkichlarining keskin (pog‘ona ko‘rinishida) o ‘zgarishi (n^ dan n2ga) bilan xarakterlanadi. Pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli optik tolalar o ‘tkazish polosasini chegaralaydi, lekin gradiyent sindirish ko‘rsatkichli optik tolalarga nisbatan arzon hisoblanadi. Gradiyent sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalar pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli tolalarga qaraganda ravon sindirish ko‘rsatkichi va modalararo dispersiyaning kamayishi bo'yicha yuqori texnik ko‘rsatkichlarga ega. Chunki gradiyent sindirish ko‘rsatkichli optik tolada modalarning tarqalish tezligi (dispersiyasi) bir-biridan juda ham katta farq qilmaydi. Dispersiya impulslarning kengayib ketishi va uzatilayotgan signallarning buzilishiga olib keladi. Shuning uchun hozirda gradiyent sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optic tolalar keng tarqalgan. Gradiyent sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalarning eng asosiy kamchiligi ularning qimmatliligi va ishlab chiqarishning murakkabligidir.

3. Оптик линия кодларининг электр кодлардан асосий фарқи нимада?

Линия кодининг параметрлари оптик тола параметрлари билан мослашган бўлиши керак. Рақамли электр импульслар оптик нурланиш (оптик ташувчи) жадаллиги ёки қувватини модуляциялаб, рақамли оптик сигналларнинг линия кодини шакллантиради. Оптик линия коди электр линия кодларидан фарқли равишда бир қутбли бўлади.
Оптик линия кодларига бир қатор талаблар қўйилади:

1. 
   Рақамли ТОА тизимлари линия кодларининг тузилиши тактли синхронизация импульсларини шакллантириш учун рақамли сигнал таркибидан тактли частотани осонгина ажратиб олишни таъминлаши керак.
   
2. 
   Линия кодининг тузилиши алоқани узмасдан линия тракти қурилмалари созлигини назорат қилишни, узатиш сифатини ва юкори шовқин бардошлиликни таъминлаши керак.
   
3. 
   Шовқин ва дисперсия бузилишларини камайтириш учун оптик линия кодининг энергетик спектри иложи борича тор бўлиши керак. Спектр оралиғи қанча кенг бўлса, шоқин сатҳи шунча ортади ва аксинча.
   
4. 
   Линия кодининг энергетик спектри таркибида доимий ташкил топувчилар бўлмаслиги керак. Бу ТОА тизимлари линия тракти қурилмаларининг кучланиш таъминотини юқори аниқликда ўрнатиш кераклиги билан тушинтирилади. Символлараро халақитларни камайтириш мақсадида паст частотали соҳаларда чатота оралиғи чегараланган бўлиши керак.
   
5. 
   Шунингдек, символлараро халақитларни камайтириш учун энергетик спектри юқоридан чегараланган бўлиши зарур.
   
6. 
   Оптик линия коди кодер ва декодер қурилмалари соддалашувини таъминлаши керак.
   

Юқорида келтирилган талабларнинг тўлиқ ҳажмдаги йиғиндисига ҳеч қайси код жавоб бермайди. Шунинг учун қўйиладиган талабларга боғлиқ ҳолда ТОА тизимларида турли кодлардан фойдаланилади.
5-bilet
1. Рақамли ТОА тизимларининг оптик линия кодларига қандай талаблар қўйилади?
2. Оптик кучайтиргичлар нима мақсадда қўлланилади?
3. Нурланишни киритиш қурилмаси қандай тузилган?
1. Raqamli uzatish tizimlarining analog-raqamli qurilmasining chiqishidan signal KO’_uz ga tushadi, bu yerda u elektrik impulslari faqat musbat bir («1») yoki nol («0») bo’lishi mumkin bo’lgan, liniya kodiga o’zgartiriladi. Bu kodning parametrlari optik tolaning uzatish parametrlari bilan maksimal muvofiqlashgan bo’lishi kerak. Bu signal UzOMda optik nurlanishning intensivligi yoki quvvatini modulyatsiyalab, raqamli optik signalning liniya kodini shakllantiradi.
Liniya kodini tanlashga ikki sinf omillari ta’sir etadi:
- kodning yuqori shovqin bardoshliligi, talab etiladigan uzatish sifatida liniyadagi optik signalning minimal quvvatini aniqlaydi;
- liniya kodini shakllantirish qurilmasini texnik realizatsiya qilishning soddaligi.