Optimallashtirish masalasi va uning matematik modeli

OPTIMALLASHTIRISH MASALASI VA UNING MATEMATIK MODELI
Inson oldiga qo‘yiladigan barcha masalalarni yechishda yaxshi yoki yomon degan yechimni qabul qilishi mumkin. Yechim qabul qilish jarayoni shakllantirilgan va shakllantirilganmagan holda bo‘lishi mumkin.
Shakllantirilganmagan masalalarda yechim qabul qilish – bu agar aytish lozim bo‘lsa ijod, san’atdir. Shakllantirilganmagan masalalarda yechimni qabul qilish uchun insondan hech narsa kerak bo‘lmaydi. Masalan, inson o‘tirdi, o‘yladi, yechim qabul qildi. Haqiqatdan ham bu holda yechimning to‘g‘riligiga hech qanday kafolat (garantiya) yo‘q. Inson ko‘p hollarda hech qanday asossiz o‘zi o‘ylagan holda, ayrim hollarda esa tajribasiga ishongan holda yechimlarni qabul qiladi.
Shakllantirilgan masalalarni yechimiga kelsak, u aniq tavsiyaga asoslanib qabul qilinadi. Shakllantirilgan masalalarda yechim qabul qilish ikkita usulga asoslanadi:
-mantiqiy modellashtirish;
-optimallashtirish.
Mantiqiy modellashtirishda yuqori bilimga ega bo‘lgan mutaxassislar tomnidan usul tanlanib, kim tamonidan yechim qabul qilish kerakligi aniqlanib, tanlangan usul yordamida biror bir holat yoki boshqa holatda nima qilish kerakliligi aniqlanadi. Buning uchun quyidagi funksiyalar xizmat qiladi: VA (I), YOKI (ILI), AGAR (YeSLI), YO‘Q (NE).
Eng oddiy usul, masalan quyidagi ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:
“Agar yomg‘ir yog‘ayotsa, u holda zontni oling”.
Bu usulga yanada aniqlashtirish kiritish mumkin.
“Agar yomg‘ir yog‘ayotsa va uydan chiqish kerak bo‘lsa, u holda zontni oling yoki plash kiyib chiqing”.
Yechim qabul qilishning optimallashtirish usuli quyidagilarga asoslanadi:
-matematik modellashtirish;
-kompyuterda masalani yechish;
-boshlang‘ich ma’lumotlar.
Matematik modellashtirishning ikkita afzalligi mavjud:
-qo‘yilgan savolga tez javob topish;
-keng tajriba o‘tkazish imkoniyati.
Yechim qabul qilish algoritmi ancha murakkab bo‘lib, unda kompyuterni qo‘llamasdan turib amaliy jihatdan bajarish mumkin emas. Kompyuterda optimal yechimni izlash algoritmi uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta’minot va boshlang‘ich ma’lumotlarsiz izlanayotgan natijaga erishib bo‘lmaydi.