O'qishni yaxshi ko'radiganlarga bag'ishlanadi!

2-bob Foydali bo'lgan travmalar

Travma insonni o‘z-o'zini nazorat qilish tuyg'usidan mahrum qiladi, shuning uchun tiklanish jarayonining asosiy vazifasi o'z tanasi va ongini nazorat qilishni o'rganishdir. Aksariyat odamlar uchun quyidagilar talab qilinadi: birinchidan, tinchlanish va diqqatni jamlash usullarini topish; ikkinchidan, o'tmishni eslatuvchi manzaralar, fikrlar, tovushlar yoki jismoniy his-tuyg'ularga qaramay, xotirjamlikni saqlashni o'rganish; uchinchidan, hozirgi zamonda to'liq yashash va boshqalar bilan to'liq munosabatda bo'lish yo'lini topish; to‘rtinchidan, o‘z-o‘zidan sir saqlash zaruratidan, jumladan, xotiralardan qutulish uchun nima qilish kerakligi haqidagi hislardan xalos bo‘lish.

Birinchidan, biz nafas olish, qo'shiq aytish va harakat qilish orqali asab tizimimizni xotirjamlikka o'rgatishimiz mumkin. 10 haftalik yoga mashg'ulotlari hech qanday dori-darmonlar ta'sir qilmagan bemorlarda post-travmatik sindromning alomatlarini sezilarli darajada kamaytirdi. San'at, musiqa va raqs terapiyalari ham mavjud. Ularning barchasi davolanishga yordam beradi.
Ikkinchidan, o'z-o'zini anglash. O'zingizga jismoniy zarar berib, asabiylashish yoki tashvishingizni sezishingiz bilanoq ko'rib turgan voqelikdagi manzaralarni o'zgartirish va avtomatik odatiy reaktsiyalar bilan cheklanib qolmaslikning o'zi kifoya. Tanadagi his-tuyg'ularga qanday e'tibor qaratishni bilib, biz ular ustidan nazoratni soddalashtira olamiz. Psixologik jarohat olgan insonlar ko'pincha his qilishdan qo'rqishadi: ular o'zlarining his-tuyg'ularini yashirishadi, keyin esa nazoratsiz ovqatlanish va ichishdan azob chekishadi. Ular sevib qolishdan qo'rqishadi va boshqa odamlar bilan muloqot qilishdan qochishadi. O'zgarish uchun siz o'zingizning ichki his-tuyg'ularingizni ochishingiz va ular doimiy emasligini tushunishingiz kerak va bu holat tananing, nafasning yoki fikrlarning eng kichik o'zgarishi bilan ham o'zgarishi mumkin. Birinchi qadam - bemorning tanasida xavfsizlikning ichki qismlarini aniqlash, ya'ni bemorga uning tanasining qaysi qismlari, pozitsiyalari yoki harakatlari uni tinchlantirishga yordam berishini tushuntirish bilan bog'liqdir.
Agar u shok holatiga tushganini, qo'rqib ketganini yoki jahl tufayli nazoratni yo'qotayotganini his qilsa, aytaylik, bemordan u his qilgan tuyg'ularga bevosita bog'liq bo‘lgan qo‘llari haqida so'rang va agar u hamma narsa yaxshi deb aytsa, uni harakatga keltirishini, bu tuyg'ularning yengilligini, iliqligini his qilib ko'rishi haqida so'rang. Keyingi holatda, agar siz bemorning ko'krak qafasi qattiqlashganini va nafas olishi deyarli sezilmaydigan bo'lib qolganini sezsangiz, uni to'xtating, yana qo'llariga diqqatini qaratishini so'rang va jarohatdan holi bo'lishni his qilishi uchun ularni harakatga keltirishini so'rang. Yoki undan nafas olishiga e'tibor berishini, uni qanday o'zgartirishi mumkinligini yoki har bir nafas olganda qo'llarini ko'tarishi va tushirishini so'rang. Bu sigun mashqidir. Masalan, siz tashvishlanayotganingizda, ko'kragingizda bosimni his qilasiz, bu tuyg'uga e'tiboringizni qarating va chuqur nafas olayotganingizda yoki ko'z yosh to‘kkaningizda uning qanday o'zgarishini ko'ring. Sezganingizdek, bu tuyg'u kamayishi mumkin. Shunday qilib, tanangizdagi salbiy his-tuyg'ular vaqtinchalik ekanligini tushunasiz va siz ulardan qo'rqmaslikni boshlaydi. Ushbu aqliy mashqlar simpatik asab tizimini tinchlantiradi, urushish yoki voqelikni unutish reaksiyasini uyg'otishi mumkin ehtimolni kamaytiradi.
O'zingizga zarar yetkazmasdan o'tmishga aqliy ravishda murojaat qilish uchun siz birinchi navbatda jismoniy reaksiyalaringizni bilishni va ularga qarshi turishni o'rganishingiz kerak. Agar siz hozir his qilayotgan tuyg'ularingizga bardosh bera olmasangiz, o'tmishga qaytish sizning azob-uqubatlaringizni yanada kuchaytirishi muqarrar.
Uchinchidan, munosabatlar. Qo'llab-quvvatlashning mavjudligi psixologik travmadan himoya qilishning eng samarali omilidir. Biz qo'rqib ketganimizda, ishongan odamning tinchlantiruvchi ovozi yoki kuchli quchog'i kabi hech narsa tinchlantiruvchi bo'lolmaydi. O'zingizni nazorat qilishni boshlash uchun siz boshdan kechirgan jarohatlarga ruhiy jihatdan qaytishingiz va ularga tik qarashingiz kerak. Ammo bundan oldin sizni qo'llab-quvvatlaydigan odam yoki odamlar guruhini topishingiz kerak, chunki do'stlar va oila a'zolari qayg'uga botganlardan tez zerikib qolishadi. Va natijada, bu jarohatlardan xalos bo'lganlarning ko'pincha o'zlariga suyanishlari va ularning hikoyalari yodlangan hikoyalarga aylanishining sabablaridan biri, ular bevosita boshqalar tomonidan rad etilmay turib yolg'iz qolishganidir. Shuning uchun travmadan aziyat chekayotganlar hayotlarining dahshatli tafsilotlarini tinglash uchun professional terapevtga muhtoj. Agar sizga mutaxassis kelmasa, uni o'zgartiring. O'zingizni qulay his qiladigan odamni toping. Faqatgina erkin gaplashish orqali xotirjamlik topa olasiz. Misol uchun, otasi uni yolg'iz qorong'i shkafga qamab qo'ygan kichkina bola bu voqeani va barcha his-tuyg'ularini boshqa birovga aytmaguncha va boshqa tomondan yordam topmaguncha qorong'ulik va yolg'izlikdan qo'rqishda davom etadi. Buni yashirgan holda, u har doim ehtiyotkor bo'lgan jonzot kabi eng sezilmas reaksiyalarga ham javob qaytaradi. Inson qo'rquvining sababini tushunmay turib bu qo'rquvdan xalos bo'lishi mumkin emas. Agar siz sir saqlasangiz va ma'lumotni yashirsangiz, siz o'zingiz bilan munozarasiz munosabatda bo'lasiz.
Vaqt o'tishi bilan tana stress gormonlari bilan to'lib borishda davom etadi, bu esa bosh og'rig'iga, mushak og'rig'iga, ichak muammolariga yoki jinsiy funktsiyalardagi muammolarga sabab bo'ladi. Shuning uchun, sog‘ayish yo'lida, qanchalik og'riqli bo'lmasin, haqiqatni aytishga to'g'ri keladi. Ba'zan bizga xiyonat qilgan yoki tashlab ketgan odamlarga g'azablangan, ayblovchi, g'amgin yoki qayg'uli xatlar bilan qalbingizdagi tuyg'ularni to'kish yaxshi bo'lishimumkin. Bu deyarli har doim o'zimizni yaxshi his qilishga yordam beradi, hatto biz ularni yubormasak ham. Siz shunchaki fikrlaringizni tinglashingiz va ularga erkinlik berishingiz kerak. Insonlar o'zlari boshdan kechirgan travma haqida ichki fikrlari va his-tuyg'ularini tasvirlashganda, ularning kayfiyati va jismoniy salomatligi yaxshilanadi. Ular yanada optimistik bo'lib, shifokorlarga tashriflar soni 50% ga kamayadi.
To'rtinchidan, jamoaviy ritm va sinxronlik. Ko'p odamlar teatr, xor qo'shiqlari yoki sport kabi guruhda ishlashni foydali deb bilishadi.
Beshinchidan, aloqa. Odamni tinchlantirishning eng tabiiy usuli - unga teginish, quchoqlash va silkitishdir. Terapevtik massaj, Feldenkrais usuli va kraniosakral terapiya juda samarali. Bunday holda, odamning o'zi qanday yotishni va qanday kiyimda bo'lishni qaror qabul qilishi kerak. Boshida shaxs stress tufayli tarang holatda bo'ladi, lekin vaqt o'tishi bilan tana erkin bo'ladi, taranglik susayadi va insonning nafas olishi osonlashadi.
Oltinchidan, harakat. Favqulodda vaziyatni yengish uchun faol harakat qiladigan odamlar, masalan, yaqinlari va notanishlarni qutqarish, odamlarni kasalxonaga olib borish, shifokorlarga yordam berish, chodirlar qurish yoki ovqat tayyorlash, ya'ni stress gormonlarini ma‘lum bir maqsadga muvofiq yo‘naltiradigan odamlar psixologik shikastlardan kamroq xavf ostida bo'lishida. Somatik terapiya ham bunga yordam berishi mumkin, bu bemorlarga hozirgi kun bilan yashashga imkon beradi va ularga xavf ostida emasliklarini o'rgatadi. Misol uchun, ayollar ko'chada o'zlarini himoya qilishga o'rgatiladi. Dastlab, ayol tashlab ketishni va shunchaki qochib ketishni yoki uzoqlashishni xohlaydi, ammo vaqt o'tishi bilan bu mashqni takrorlash ayollarga uyqusizlikdan xalos bo'lishga yordam beradi. Buning yordamida ular qo'rquvni foydali jangovar energiyaga aylantirishni o'rganadilar. Kognitiv xulq-atvor terapiyasining g'oyasi shundaki, asabni qo'zg'atuvchi tuyg'ularga takroriy ta'sir qilish, hech qanday salbiy oqibatlarsiz, ularga sezuvchanlikni asta-sekin kamaytirishdir. O'rgimchaklar, samolyotlar yoki balandlikdan qo'rqish kabi turli xil fobiyalar shunday davolanadi. Endi buning uchun virtual reallik ko'zoynaklaridan foydalanishingiz mumkin. Ammo bu hammaga yordam bermaydi. Ba'zida, yana bir bor xuddi shu vaziyatda, odam yanada ko'proq qo'rquvni boshdan kechiradi, tushkunlikka tushadi yoki tajovuzkor bo'ladi. Shu bilan birga, siz dori-darmonlar bilan to'liq tiklana olmaysiz. Ular faqat simptomlarnigina yashiradi. Ular his-tuyg'ularni va xatti-harakatlarni nazorat qilishda yordam berishi mumkin, ammo bu muqarrar ravishda yanada qiyinlashtirishi mumkin, chunki ular o'z ta'siri bilan boshqalar bilan o'zaro munosabatlarni, motivatsiyani, og'riqni va zavqni tartibga soluvchi kimyoviy tizimlarni blokirovka qiladi. Shuning uchun dori-darmonlar asosiy amaliyotlarga qo'shimcha sifatida ishlatiladi.