O’qituvchi pedagogik qobilyatining asosiy sifatlari va yetakchi xususiyatlari

O’qituvchi pedagogik qobilyatining asosiy sifatlari va yetakchi xususiyatlari

• Bajardi - Yusupova Hilola

Reja:

• O’qituvchi faoliyatida pedagogik qobilyatlar.
• O’qituvchining kommunikativ qobilyati.
• Oqituvchi pedagogik qobilyatini rivojlantirish funksiyalari.
• O’qituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixologiyasi.
• Muloqotni tashkil etishda umuminsoniy qadryatlar ustuvorligi.

Qobiliyat bu-

Shaxsning biror faoliyat yuzasidan bilim, ko‘nikma va malakalarni boshqalarga nisbatan tez va oson o‘zlashtirishi bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik xususiyatdir.

Qоbiliyatlar taraqqiyotining yuksak bоsqichi iste’dоd deb ataladi. Iste’dоd bu kishiga qandaydir murakkab mehnat faоliyatini muvaffaqiyatli, mustaqil va keng doirada bajarish imkоnini beradigan qоbiliyatlar majmuasidir.

Qobiliyat - bilimdan farq qiladi. Bilim bu- ilmiy mutolaalar natijasidir, qobiliyat esa insonning psixologik va fiziologik tuzilishiga xos bo’lgan xususiyatlardir. Qobiliyat- bilim olish uchun zaruriy shart-sharoit yaratadi u ma’lum darajada bilim olish mahsulidir.

Pedagogik qobiliyat

pedagogning pedagogik faoliyatni boshqara olish imkoniyatini va shu faoliyat bilan muvaffaqqiyatli shug’ullana olishini shuningdek pedagogik jarayonlarni tashkil etish borasidagi xususiyatlarining komponentlaridir.

Pеdagogik qobiliyat turlari:

• Didaktik
• Akademik
• Perseptiv
• Kommunikativ
• Tashkilotchilik
• Psixologik tashxis
• Diqqatni taqsimlash
• Tashabbusga, ijodga ilhomlantirish
• Gnostik
• Konstruktivlik

1. Didaktik qobiliyat

• oson yo‘l bilan murakkab bilimlarni tushuntirish ya’ni o’quvchilar bilan muloqot qilishida pedagogning ta’lim, tarbiyaviy hamda metodlarni chuqur o’zlashtirgan holda dars berish qobiliyatidir.

2. Akadеmik qobiliyat

• barcha fanlar yuzasidan muayyan bilimga ega bo‘lish ya’ni O’qituvchi o’z fanini va boshqa fanlarni chuqur bilishida va o’zlashtirishda namoyon etishidir.

3. Pеrsеptiv qobiliyat

• qisqa daqiqalarda auditoriya holatini idrok qila olish fazilati ya’ni tashqi olamni va muhitni sezish, idrok etish ya’ni kuzatishda muhim ahamiyatga ega. O’qituvchi o’quvchining psixologiyasini va psixik holatini o’ziga singdirib idrok etadi.

4. Kommunikativ , nutqiy qobiliyat

• ixcham, ma'noli, ohangdor, muayyan ritm chastotaga ega bo‘lgan nutq, nutqning jarangdorligi, uning pauza, mantiqiy urg‘uga rioya qilishi O’qituvchining pedagogik jamoa va ota- onalar bilan o’zaro muloqotga kirishishida muhim bo’lib, bunda o’qituvchi muomala madaniyatini muntazam o’zida singdirib shakllantirib borishi lozim.

5. Tashkilotchilik qobiliyati

• sinf guruhi yoki kursni uyushtirish va uni boshqarish istе'dodi ya’ni sinf o’quvchilarining o’qituvchi tomonidan turli jamoat ishlariga va to’garaklarga jalb qila olishida namoyon bo’ladi.

6. Psixologik tashxis (diagnoz) qobiliyati

• insonning kеlajagini oqilona tasavvur qilish bashorati tarbiyalanuvchilar- da qanday fazilatlar- ni taraqqiy ettirish lozimligini oldindan aytib bera olishidir.

7. Diqqatni taqsimlash

• qobiliyati (bir nеcha ob'еktlarga bir vaqtning o‘zida ongini qarata olish); O’qituvchida diqqat- ning barcha xusu- siyatlari: hajmi, idora qilinishi, safarbarligi taraqqiy etgan bo’lishi muhimdir.

8.Tashabbusga, ijodga ilhomlantirish qobiliyati

• Bilim oluvchi- larni tashabbus- korlikka, ijodga yo’naltirish va ijodkorlikni shakllantirish.

9.Gnostik qobiliyat

• Tadqiqotga layoqatlilik yangilik yarata olish ya’ni O’qituvchi o’z fa- nini chuqur bilishi amaliyotda namoyon etishi va yangilik yarata olishidir.

10.Konstruktiv qobiliyat

• O’qituvchining o’quv tarbiyaviy faoliyatini puxta rejalashtirishi asosida yuzaga kela- digan kasbiy pedagogik vaziyat bosqichlarini oldindan ko’ra olishi.

Olimlarning uzoq yillar olib borgan ilmiy tadqiqotlari va kuzatishlari natijasida pedagogk qobiliyatlarning quyidagi asosiy sifatlari ko’rsatilgan: - o’z kasbiga muhabbat, o’quvchilarni seva olishi; - mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi; - pedagogik taktga ega bo’lishi; - o’z kasbiga ijodiy yondashishi; - javobgarliki his etishi; - tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi;

• Olimlarning uzoq yillar olib borgan ilmiy tadqiqotlari va kuzatishlari natijasida pedagogk qobiliyatlarning quyidagi asosiy sifatlari ko’rsatilgan: - o’z kasbiga muhabbat, o’quvchilarni seva olishi; - mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi; - pedagogik taktga ega bo’lishi; - o’z kasbiga ijodiy yondashishi; - javobgarliki his etishi; - tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi;