Oqiw materiallari

Xarakterdin` fiziologiyaliq negizleri. I.P. Pavlovtin` ta`liymatina muwapiq, admnin` u`yrenshikli minez-qulqi- bul adamnin` do`gerek-a`tiraptag`i sotsialliq ortaliqtin` qayta-qayta ta`kirarlana beretug`in ta`sirlerine beretug`in, qatti bekkemlenip qalg`an juwaplarinin` sistemasi boladi.
Xarakterdin` fiziologiyaliq negizleri-nerv sistemasi tipinin` belgilerinin` ha`m jeke turmis ta`jriybesinin`, ta`rbiyanin` na`tiyjesinde qa`liplesken waqitsha baylanislardin` quramali turaqli sistemalarinin` qosindisi boladi.
Xarakterdegi tipik ha`m jeke na`rse. Joqarinda aytilg`anlardan xarakter miyras etip alinbaytug`in ha`m ol jeke adamnin` ta`biyiy, sonday-aq turaqli ha`m o`zgermeytug`in qa`siyeti bolmaytug`ini aniq. Xarakter do`gereke-a`tiraptag`i ortaliqtin`, adamnin` turmis ta`jriybesinin`, onin` ta`rbiyalaniwinin` ta`siri astinda qa`liplesedi ha`m rawajlanadi. Usi ta`sirler, birinshiden, ja`miyetlik-tariyxiy (ha`rbir adam belgili bir ja`miyetlik-tariyxiy du`zim, belgili bir sotsialliq ortaliq sha`rayatlarinda jasaydi ha`m olardin` ta`siri astinda jeke adam retinde qa`liplesedi) ha`m ekinshiden dara o`zine ta`n (ha`r bir ayirim adamnin` turmis xizmet sha`rayatlari, onin` o`mir joli o`zine ta`n ja`ne ta`kirarlanbaytug`in boladi) ta`sirler boladi. Sonliqtan da ha`rbir adamnin` xarakteri onin` ja`miyetlik awhali menen de, jeke, dara turmisi menen de belgilenedi.Turmistin` ha`m xizmettin` barisinda ha`rbir adamda xarakterdin` jeke belgileri de qa`liplesip ja`ne rawajlanip baradi.
Xarakterdin` belgileri. Adamnin` haqiyqatliqqa qatnas jasawdi ju`zege keletug`in adam minez-qulqinin` jeke u`yrenishikli formalarin xarakterdin` belgileri dep tu`sinedi. Xarakterdin` belgilerin tiykarg`i eki toparg`a bo`liw qabil etilgen.
Birinshi topardi xarakterdin` jeke adamnin` bag`darlaniwshilig`in bildiretug`in belgileri, yag`niy haqiyqatliqqa jasalatug`in qatnaslar sistemasi (ja`miyetke, kollektivtin` ag`zalari retinde basqa adamlarg`a qatnas jasaw, o`zine-o`zi, o`zinin` jeke kelbetine qatnas jasaw) quraydi.
Usig`an muwapiq tu`rde xarakterdin` belgilerinin` ekinshi toparin- erklilik belgilerin ayirip shig`aradi. Adamda xarakterdin` erklilik belgilerinin` rawajlaniwina qaray ku`shli ha`m ha`lsiz xarakter tuwrali so`z etiledi. Bosan`liq uliwma alg`anda ha`tte unamli bag`darlaniwshiliq bolg`an jag`dayda da xarakterge unamsiz baha beredi. Ja`miyetlikte, kollektivte, basqa adamlarg`a qatnas jasawdi bildiretug`in xarakterdin` belgileri.
Kollektivizm- xarakterdin` bir belgisi bolip, ol adamnin` kollektivte boliwg`a, onin` turmisina qatnasiwg`a, ol go`zlegen maqsetler ushin gu`resiwge kollektivtin` barliq ag`zalarina joldasliq ja`rdem ko`rsetiwge umtiliwina bildiredi.
Xarakterdin` kollektivizmge qayshi keletug`in unamsiz belgisi o`zimshillik boladi. O`zimshil adamnin` is- ha`reketin o`z qara basinin` ma`plerin go`zlewshilik, birinshi gezekte o`z qara basinin` paydasi tuwrali g`amxorliq etiwge umtiliwshiliq bag`darlap turadi.
Qayirqomliq-adamlarg`a olardin`, sezimlerine, mashqalalarina diqqatli, miyirmanliq, abayliliq penen qatnas jasaw, adamg`a ja`rdem beriwge mudami tayar turiwshiliq anaw yamasa minaw jag`dayda qanday ja`rdem kerek ekenin pa`mley aliwshiliq boladi.
Adamlarg`a jaramas, qayirqomliqsiz qatnas jasawda bildiretug`in xarakterdin` unamsiz belgisi- turpayiliq, mektep jasinda minez-quliqtin` ken` taralg`an kemshiligi boladi.
Adamnin` ja`miyetke ha`m basqa adamlarg`a jasaytug`in qatnasin bildiretug`in xarakterdin` en` a`hmiyetli belgilerinin` biri hadalliq boladi. Is-ha`reketinin` minsiz taza boliwi hadal miynet ushin xarakterli boladi.