O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Korxona mablag’lari ishlab chiqarish jarayoniga tushgandan sqng tayyor
mahsulot shaklida muomala sohasiga o’tadi. Lekin tayyor mahsulotni sotish, iste’xmolchiga etkazish, undan pul undirish vao’t talab etadi. SHuning uchun aylanma mablag’larning shu vao’t oralig’idagi harakati 3 qismga bo’linadi:
Xarajatlar normasi tarkibi

Foydali Xarajat			Texnologik zaruriy isroflar

Boshqa chiqindilar va isroflar
Rejadagi me’yori
Haqiqiy xarajatlar

• Mablag’larni ishlab chiqarish zahirasi sifatida turish vao’ti
• Ishlab chiqarish davridagi turish vao’ti
• Tayyor mahsulot tarkibida va hisoblash ishlaridagi vao’ti

SHuning uchun aylanma mablag’larga bo’lgan talabni aniqlashda ularni haqiqatda aylanish vao’tini hisobga olish zarur. SHunga asosan va ularning harakat tezligiga asosan mablag’larning kun hisobidagi aylanish muddatini reja bo’yicha aniqlash mumkin bo’ladi. Reja davrida zarur bo’lgan aylanma mablag’lar miqdoriga bo’lgan umumiy talab quyidagi normativ miqdorlardan tashkil topadi:

• ishlab chiqarish zahirasi sifatidagi normativlar (Nq)
• tugallanmagan ishlab chiqarishlar (Nnzp) va tayyor mahsulot normativi (faqat materiallar sarfi bo’yicha) shuningdek, mehnat haqi to’lovlari miqdori, amortizatsiya ajratmalari va byudjetga beriladigan to’lovlar, bank uchun foydadan ajratmalar.

Ishlab chiqarishni uzluksiz olib borish maqsadida moddiy resurs turlari bo’yicha ularning minimal miqdordagi zahirasi normalashtiriladi. Ular kun hisobida, natura va
qiymat birliklarid rejalashtiriladi.
Kunlik zahiralar (Hq) quyidagilardan iborat bo’ladi: Materiallarni yo’lda bo’lish vao’ti (transport zahirasi); kelib tushadigan materiallarni qabul qilish (tayyorgarlik zahirasi), tushurish, omborga joylashtirish va sifatini tahlil qilish; hom- ashyo materiallarni ishlab chiqarishga tayyorlash (texnologik zahira); xom-ashyo, materiallarni iste’molchi omborida turish vao’ti (joriy zahira); ta’minotdagi uzilishlarni oldini olish maqsadida buyurmalarni ko’payib ketishi xolatlari uchun yaratiladigan rezervlar miqdori (sug’urta yoki kafolat zaxirasi).