O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Tranport zaxirasi (Ntr.) (kun xisobida)-to’lov xarajatlari bo’yicha yuk uchun pul to’langan vao’t bilan yukni xaridorga kelib tushgan vao’t oralig’idagi kunlarning farqi bilan topiladi. Masalan, xaridor to’lov-xisob xujjati bo’yicha beshinchi mart kuni
pul to’lagan bo’lsa yuk (maxsulot) 16 mart kuni kelib tushgan bo’lsa, u xolda trasport zaxirasining me’yori 11 kun.
Ishlab chiqarishga tayyorlash zaxirasi (Np)- xom-ashyo, materiallarni ishlab chiqarishga tayyorlash kunlarini bir sutkada iste’mol qiladigan xom-ashyo, materiallar miqdoriga ko’paytirish bilan topiladi.
Texnologik zaxira (Nt)- ayrim xil xom-ashyo, materiallarni ishlab chiqarishga tayyorlash zarur bo’lgan sharoitda topiladi. Masalan; yog’och materiallarni undan maxsulot olishdan aval quritish va x.k. ishlar bajariladi.
Joriy zaxira (Nj)- bu zaxiraning eng asosiy turi bo’lib aniq turdagi xom ashyo, materiallarning keyingi partiyalari kelib tushguncha ishlab chiqarishni uzluksiz olib borish zarur bo’ladi. Uning miqdori quydagicha topiladi:
Nj=KxI
Bunda, K - o’rtacha kunlik talab
I - xom-ashyoni kelish oralig’i.
Xomashyoni kelib tushish oralig’i quydagi omillarga bog’liq bo’ladi:

• iste’mol xajmi va uni tranzit normasiga nisbati;
• materiallarni ishlab chiqarishga kiritish miqdori ;
• iste’mol qilish tezligi.

Masalan, mashinasozlik koxonasi bir kvartlda 180 tonna parkat iste’mol qilsa, tranzit normasi 60 tonna bo’lsa, albatta materiallarni etkazib berish oralig’i 30 kun bo’ladi.
Tranzit norma bu transport vositasini bir manzil tomon olib borishi mumkun bo’lgan yuklarning minimal miqdoridir. Ishlab chiqarish zahiralarni
umumiy normasi moddiy resurs turlari bo’yicha kun hisobida yuqoridagi barcha zahiralar miqdorining yig’indisi bilan topiladi:

Hq=Htp+Hn+Ht+Htck+Hr
Agar aylana zahirasi uchun bo’lgan talabini -Oz deb, moddiy resurlar sarfini -R, kunlik zahira miqdorini -Nz va reja davridagi kalendar kunlarni -D orqali belgilasak, u
з
Д
3 з
holda, O  Р  Н bo’ladi. Masalan, korxonada bir kvartaldagi hom-ashyo va asosiy
material harajatlari 132mln. so’m zahira normasi 30 kun va yordamchi material 18 mln. so’m bo’lib zahira normasi 60 kun. U holda aylanma mablag’larga bo’lgan talab hom-ashyo va asosiy materiallar bo’yicha quyidagicha bo’ladi:
132  30  44млн.сум
90
90

yordamchi materiallar bo’yicha: 18  60  12млн.сум ni
tashkil etadi.