O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

musabbag’» deb nomlanadi; 
4) foilotu. «Foilotun»dagi (–V– –) to’rtinchi «tun» cho’ziq bo’g’inning «tu» 
qisqa bo’g’inga aylanishidan hosil bo’ladi:–V–V. Rukndagi bu o’zgarish «kaff», 
«kaff» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn esa «makfuf» deyiladi; 
5) failotu. «Foilotun»dagi (–V– –) birinchi «fo» va to’rtinchi «tun» cho’ziq 
bo’g’inlarining qisqa «fa» va «tu» bo’g’inlariga aylanishidan hosil bo’ladi: (VV–V). 
Rukndagi bu o’zgarish «shakl», «shakl» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn 
esa «mashkul» deyiladi; 
6) foilot yoki foilon. «Foilotun» (–V– –) oxiridagi «un» qismining tushishidan 
hosil bo’ladi, natijada uchinchi cho’ziq bo’g’in o’ta cho’ziq bo’g’inga aylanadi: –
V~.
9
Rukndagi bu o’zgarish «qasr», «qasr» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy 
rukn esa «maqsur» deyiladi; 
7) failot yoki failon. «Foilot» yoki foilon» (–V~ // maqsur) far’iy rukndagi 
birinchi «fo» cho’ziq bo’g’inning «fa» qisqa bo’g’inga aylanishidan hosil bo’ladi: –
V~. Rukndagi bu o’zgarish «xabn», «xabn» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy 
rukn esa «maxbun» deyiladi. Ammo u solim rukn «foilotun»dan emas, balki maqsur 
rukn «foilon»dan hosil bo’lganligi uchun maqsurning maxbuni ma’nosida «maxbuni 
maqsur» deb nomlanadi; 
8) foilun.
10
«Foilotun» (–V– –) oxirgi «lun» bo’g’inining tushishidan hosil 
bo’ladi: –V–. Qolgan qism «foilo» deyilmay, «foilo»ga vazndosh bo’lgan «foilun» 
bilan almashtiriladi. Rukndagi bu o’zgarish «hazf», «hazf» zihofi natijasida paydo 
bo’lgan far’iy rukn esa «mahzuf» deb nomlanadi; 
9) failun. «Foilun» (–V– // mahzuf) far’iy rukndagi birinchi «fo» cho’ziq 
bo’g’inning «fa» qisqa bo’g’inga aylanishidan hosil bo’ladi: VV–. Rukndagi bu 
o’zgarish «xabn», «xabn» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn esa «maxbun» 
deyiladi. Ammo u solim rukn «foilotun»dan emas, balki mahzuf rukn «foilun»dan 
hosil bo’lganligi uchun mahzufning maxbuni ma’nosida «maxbuni mahzuf» deb 
nomlanadi; 
10) maf’uvlun. «Foilotun» (–V– –) dagi ikkinchi qisqa bo’g’inning tushishidan 
hosil bo’ladi:– – –. qolgan «folotun» qismi vazn jihatidan u bilan bir xil bo’lgan 
«maf’uvlun» bilan almashtiriladi. Rukndagi bu o’zgarish «tash’is», «tash’is» zihofi 
natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn esa «musha’’as» deyiladi; 
11) fa’lun. «Foilotun» (–V– –) to’rtinchi «tun» bo’g’inining va uchinchi 
cho’ziq «lo» bo’g’inidagi «o» harfining tushishidan hosil bo’ladi: – –. qolgan «foil» 
9
Masalan, «foilotun»ga teng bo’lak «bu: ki to:-bim» bo’lsa, oxirgi bo’g’in «-bim» emas, uning bir qismi - «-ing» 
tushadi. Natijada oxirgi bo’g’indagi «r» uchinchi bo’g’inga o’tib, uchinchi bo’g’in o’ta cho’ziq bo’g’inga aylanadi: bu: 
ki-tob / - V 
~ 
/ foilot yoki foilon.
10
Bu yerda «foilun» - «foilotun»dan hosil bo’lgan far’iy rukn. Uni «foilun» asliy rukni yoki “mafoiylun”ning ashtar 
ko’rinishi bo’lgan “foilun”bilan chalkashtirmaslik lozim. 

---