O‘quv va tarbiyavuy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari I. Tojiboyev

Muomala madaniyati – insonlararo muloqotda namoyon bo‘ladigan odob-axloq belgisi bo‘lib, so‘zlashuv madaniyatini tartibga soladigan hamda shaxs xulqi go‘zalligini aks ettiradigan ma’naviy-axloqiy hususiyatni ifodalovchi tushuncha. Hozirgi zamon, bugungi kun “muomala madaniyati” juda keskinlashib borayotgan, tahlikali davrlarni o‘z ichiga oladi. Quyida bir necha muomila madaniyati ga oid kerakli qadamlarni ko‘rishingiz mumkin.
1. Yolg‘on so‘zlamang.
Yolg‘on — insoniyatga qarshi katta jinoyatdir. Haqiqasiz jamiyatning xavfsizligi kafolatlanmagan. Yolg‘on so‘z gapiruvchiga zarar qiladi: nafaqat uyatga qoldiradi, balki kishida odat paydo qilib, hatto o‘zi istagan vaqtda ham rost so‘zlashga qiynala boshlaydi. Vaqt o‘tishi bilan so‘zlovchi o‘zining yolg‘on gapirayotganini ham sezmay qoladi.
2. Qo‘lingizdan kelmaydigan ishdan so‘z ochmang
Tilingizdan tasodifan asossiz gap chiqib ketuvchi vaziyatlardan uzoq turing. Ishonchingiz komil bo‘lmagan narsalarga boshqalarni ishontirishga urinmang. Yoki so‘zlayotgan gaplaringiz shunchaki taxmin yoki shaxsiy fikringizligini ochiqlang.
3. Kamgap bo‘ling
Bekordan-bekorga oraga suqilmang. Ozroq gapirish evaziga o‘zgalarni tinglash imkoniyatini yarating va yangi bilim, zakovat va malakaga ega bo‘ling.
4. Vazmin bo‘ling
Bahslar qaynagan vaqtda baqira ko‘rmang, o‘zingizni qo‘lga oling. Raqibingizni baland ovoz bilan emas, sog‘lom aql bilan jim qiling.
5. So‘zlovchining gapini bo‘lmang
Inson so‘zlayotganda har ne bo‘lsa ham uning gapini bo‘lmang. Oxirigacha tinglang. Shunda siz uni yaxshiroq tushunasiz va nisbatan munosibroq javob berishingiz mumkin bo‘ladi.
6. So‘zlaringizni chamalab boring
Avvalo o‘ylang yoki sukut saqlang. Aytmoqchi bo‘lganlaringizni ma’nosiga e’tibor qaratib, iboralaringizni chamalab oling. Bemulohaza odamlar so‘zlashni boshlamagunlaricha o‘ylashmaydi. Yoki gapirib bo‘lgandan keyin o‘ylashadi.
7. Yoqimsiz kishilarning kamchiliklarini kuzating
O‘ziga bino qo‘ygan va surbet kishilar orasiga tushib qolsangiz, ularning kamchiliklariga e’tiboringizni qarating va ehtiyot bo‘ling. Shunda suhbat davomida ham, umumiy muomalada ham ularning xatolaridan qochishning uddasidan chiqa olasiz.
8. O‘zingizni maqtamang
Maqtanmang va o‘z-o‘zingizni baholamang. Sizni maqtovchi faqat sizning tilingiz bo‘lsa, bu obro‘yingiz o‘ta past va tezlik bilan qulashda davom etayotganidan dalolatdir.
9. Insonlar orqasidan salbiy gaplar so‘zlamang
Davrangizda kimdir yo‘q bo‘lsa, uning ortidan iloji boricha faqat yaxshi so‘zlar aytishga harakat qiling. Salbiy mulohazalarga loyiq bo‘lmagan kishilar haqida hech qachon yomon so‘zlamang. Bu turdagi so‘zlashuvlar insonga yaxshiroq bo‘lishga yoki boshqalarni himoya qilishga xizmat qilsagina istisno bo‘lishi mumkin.
10. Nuqsonlarni mazax qilmang
Insonlarning tug‘ma kamchiliklari haqida hazil qilmang va bunday hazillarga qo‘shilib kulmang. Bu turdagi xatti-harakat juda yomon taassurot qoldiradi.
11. Salbiy mulohazalardan ehtiyot bo‘ling
Hech kimni tanqid qilmaslikka, tahdid qilmaslikka va kimningdir tomoniga qahrli so‘zlar aytmaslikka harakat qiling. Kishining xatosini ko‘rsatishingiz kerak bo‘lsa, eshituvchi kishiga noxush bo‘lmasligi uchun uni malomat va ginasiz aytish yo‘lini toping. Vaholanki bu kabi ta’nalar hech qachon foyda bermaydi, ammo dilni og‘ritadi va katta ehtimol bilan insonni sizga qarshi qayraydi.
12. Gʻazablanmang
Agar ikkinchi shaxs qizishib ketib sizning tomoningizga nomaqbul so‘zlar gapirsa, yaxshisi unga achining va jahl otiga minmang. Sukut yoki o‘ta boadab javob bunga eng yaxshi reaksiyadir. Ular yo shovqin soluvchini yumshatib afsuslanishga majbur qiladi yoki unga jazoga aylanadi. Holat qanday tus olmasin, muloyimlik va xushmuomalalik o‘z asablaringizni asrashga yordam beradi, shuningdek aqlli va dono inson sifatida qabul qilishlariga sabab bo‘lib, obro‘yingizni oshiradi.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Yaxshi rahbar bo`lish sirlari haqida nimalarni bilib oldingiz?
2. Muomula madaniyatiga doir kerakli qoidalar qaysilar?
3. Siz o`zingizni yaxshi rahbar sifatida ko`ra olasizmi?

ADABIYOTLAR

1. Dracheva E.L. Boshqarish: darslik / E.L.Dacheva, L.I. Yuliqov. - 3d. - Sterotip. - M.
2. Yegorzin A.P. Xodimlarni boshqarish: universitetlar uchun darslik / A.P.T. Stegorxin. - 3-Ed.-N.Novgorod: Nimb, 2001 Nashriyot uyi
3. Zborovskiy g.e. Boshqaruv sosiologiyasi: qo‘llanma / E.G. Zborovskiy, N.B. Kostina.- m.: Gararika, 2004 nashriyotidagi nashr
4. Ivanov MA Tashkilot vositangiz sifatida. Rossiya mentaliteti va biznes amaliyoti / M.A. Ivanov, D.M Norsterman. - m.: Alpina Nashriyasining nashriyotini nashr etish, 2003 yil
5. Ignateva A.V........... Boshqaruv tizimlarini tadqiq qilish: universitetlar uchun qo‘llanma / A.V.V. Ignatiyev, M.M. Maksimtsov. - M .: Juniti - Dana, 2001

13-Mavzu: Jamoadagi psixologik iqlim

Reja:
1. Jamoadagi qulay muhit. Ijtimoiy-psixologik iqlim va uning ma`nosi. Xodimlarning tashkil etilishi.
2. Jamoadagi psixologik muhitni baholash metodologiyasi
3. Sishore Group Communion indeksini aniqlash