O’quv yili 2021-2022 Semestr 2-3 ects-kreditlar

3-mavzu. Rivojlanish falsafasi. 
Shakllanish, o‘zgarish, rivojlanish va taraqqiyot tushunchalarining o‘zaro 
aloqasi va farqi. Falsafa tarixida rivojlanish xaqidagi qarashlar evolyusiyasi. 
Rivojlanishning fatalistik, volyuntaristik, emerjent talqinlari. Dialektika rivojlanish 
xaqidagi ta’limot. Metafizika, neometafizika, sofistika, eklektika, dogmatizm va 
konservatizm rivojlanishning muqobillari. Rivojlanishning umumiy qonunlari va 
kategoriyalari. Aprior va aposterior tushunchasining mohiyati. Falsafa qonunlarining 
asosiy shakllari. Qarama-qarshilik va ziddiyat. Ziddiyatlarning turlari. Miqdor va sifat 
o‘zgarishlari dialektikasi. Inkorni-inkor qonuni va vorisiylik. Kategoriya tushunchasi 
va ularning turlari. Falsafa tarixida kategoriyalarga turli munosabatlar. Falsafa 
kategoriyalarining tasnifi. Ontologik va munosabatdosh kategoriyalar. Metod, 
metodika va metodologiya tushunchasi. Falsafa tarixida metodlar haqidagi 
yondashuvlar. Metodlarning tasnifi: fan va falsafa metodlari. Umumilmiy metodlar, 
xususiy ilmiy metodlar, fanlararo tadqiqot metodlari. Ijtimoiy gumanitar fanlar 
metodlari. Hozirgi zamon metodologiyasi: kumatoid, keys stadis, abduksiya. Evristika 
yangi metodologik tamoyil. Tizim, tizimli yondashuv, tizimli tahlil tushunchalarining 
o‘zaro aloqasi va farqi. Tizim dinamikasi. 
4-mavzu. Bilish nazariyasi 

---

3 
Bilishning mazmuni va mohiyati. Falsafa tarixida bilishga oid qarashlar 
evolyusiyasi. Bilimning asosiy turlari va shakllari. Bilishda sub’ekt va ob’ektning 
o‘zaro aloqasi. Bilish faoliyatida ratsionallik va irratsionallik dialektikasi. Bilishdagi 
qarama-qarshiliklar. Hissiy, empirik, nazariy, mantiqiy va intuitiv bilish darajalarining 
o‘zaro aloqasi va farqi. Haqiqat bilish mezoni. Falsafa tarixida haqiqatga munosabat. 
Haqiqatning asosiy shakllari va konsepsiyalari. Haqiqatni anglashda emotsiya, ideal, 
iroda, ishonch, shubhaning roli. Verifikatsiya va falsifikatsiya tamoyili. Haqiqat va 
yanglishish, yolg‘on va dezinformatsiya (yolg‘on axborot). Amaliyot haqiqat mezoni. 
Amaliyotning predmeti va maqsadi. Amaliyot va faoliyatning mutanosibligi. 
Faoliyatning tuzilishi va atributlari. Ijodiy va noijodiy faoliyat. O‘yin faoliyat sifatida. 
Haqiqatda erishishda tushunish va tushuntirish dialektikasi. Falsafa tarixida tushunish 
san’ati haqidagi qarashlar evolyusiyasi. Tushunishda ma’noni anglashning ahamiyati. 
Simvol, semiotika va dialog tushunish vositasi. Ontologik, gnoseologik, aksiolik 
simvollar. Tushunish va tushuntirishning mutanosibligi. Tushuntirish ilmiy bilimni 
tushunish shakli.