O’quv yili 2021-2022 Semestr 2-3 ects-kreditlar

5-mavzu. Mantiq bilish nazariyasining tadqiqot ob’ekti 
Tafakkur mantiqiy fikrlash asosi. Mantiqning kommunikativ, ma’rifiy, madaniy 
jihatlari. Sharq va G‘arb mutafakkirlarining mantiqiy qarashlari. Dialektik mantiq. 
Formal mantiq. Matematik mantiq. Tafakkur va til mutanosibligi. To‘g‘ri fikrlashda 
so‘z va tilning ahamiyati. Tushuncha, hukm va xulosaning fikr teranligini 
ta’minlashdagi roli. Tushuncha va uning turlari. Mavhum va konkret tushunchalar. 
Tushunchalarni ta’riflashning turlari. Hukmning fikr yo‘nalishini belgilashdagi roli. 
Murakkab hukmlar. Xulosa chiqarishning tuzilishi va turlari. Induktiv va deduktiv 
xulosa chiqarish. Tanqidiy tafakkurning mantiqiy xulosa chiqarishdagi roli. Sillogizm 
nazariyasi. Isbotlash va rad qilishda dalillarning o‘rni. Argumentlash (dalillash )ning 
mantiqiy xulosa chiqarishdagi ahamiyati. Modal mantiq qoidalari. Mantiq va ritorika. 
Mantiqiy semantika. Fikr va harakat mantig‘i. 
6-mavzu. Jamiyat va inson falsafasi 
Jamiyat tushunchasi va uning strukturasi. Jamiyat haqidagi falsafiy ta’limotlar 
tarixi. Jamiyat paydo bo‘lishining ilmiy, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ma’naviy omillar. 
Bozor munosabatlari va tadbirkorlikning tarixiy tiplari. Ishlab chiqarish kuchlari va 
ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar, mulk va mulkchilik dialektikasi. Jamiyatda urug‘, 
qabila, elat, millat, davlat boshqaruvining o‘rni. Fuqarolik jamiyati institutlari. Jamiyat 
rivojiga tarix falsafasi nuktai nazaridan yondashuvlar. Tarixning mazmuni va 
yo‘nalishlari. Tarix haqidagi konsepsiyalarning gnoseologik ontologik va aksiologik 
yo‘nalishlari. Tarixda shaxsning roli. Tarixda inson taqdiri. Ziyolilarning 
modernizatsiya davridagi vazifalari. Sivilizatsiya tushunchasi va uning tiplari. Falsafa 
tarixida sivilizatsiyaga turli yondashuvlar tasnifi. Sivilizatsiyaning asosiy elementlari: 
siyosat, madaniyat va iqtisodiyot. Madaniyat va sivilizatsiya mutanosibligi. Ijtimoiy, 
siyosiy va huquqiy madaniyat: an’anaviy, diniy, Kontinental evropacha, 
anglosaksoncha huquqiy tizimlar tiplari. Huquqiy va siyosiy madaniyatning tiplari. 
O‘zbekistondagi siyosiy madaniyatning yo‘nalishlari. Texnologik madaniyatning 
paydo bo‘lishi va rivojlanishi. Madaniyatda texnikaning obrazi va funksiyasi. 
Ommaviy madaniyatning shakllanish tarixi. Submadaniyat, popmadaniyat, ekran 

---

4 
madaniyatining tasnifi. Ommaviy madaniyatsizlik. Ma’naviy regress va uning ijtimoiy 
sabablari. Madaniy faoliyat va madaniy ehtiyojlar uyg‘unligi. Elitar madaniyat va 
individual madaniyat. Dunyo xalqlari madaniyatidagi umumiylik va farqlar. Inson, 
shaxs, individ, individuallik tushunchasi. Falsafa tarixida inson mohiyatiga oid 
qarashlar tasnifi. Irratsionalizm ong haqida. Gillozoizm ta’limoti. Antrop kosmologik 
tamoyil. Ongning tabiati, strukturasi va funksiyalari. Z.Freyd ongsizlikning tabiati 
haqida. Ijtimoiy jarayonlarda onglilik va ongsizlikning namoyon bo‘lishi. Individual 
ong va ijtimoiy ong borligi. Til, ong va tafakkur imkoniyatlari. Kilipli tafakkur va 
texnologik taraqqiyot. Insonga oid teotsentrik yondashuvlar. Insonga nisbatan 
biologizatorlik va sotsiologizatorlik konsepsiyalari. Falsafiy antropologiyaning 
predmeti va vazifalari. Falsafiy antropologiya va elitologiyaning uyg‘unligi. 
Elitologiyaning yo‘nalishlari. Hayotning ma’nosi va unda insonning vazifasi. Evgenika 
va bioetika. Hayotni tark etish bosqichlari. Suitsid, parasuitsid, evtanaziya va uning 
shakllari, esxatologiyaning mohiyati.