O’quvchilar jamoasining shaxs rivojlanishidagi o’rnstrreplA

Jamoaga qanday talablar qo’yiladi? degan savol tug’ilishi mumkin.
Sinf faqat o’quv faoliyati birligi bo’libgina qolmasdan, balki o’quvchilarga tarbiya berishni tashkil etishning muhim jamoa shakli hamdir. Z. Qo’ziyevning fikricha «jamoaga qo’yilgan umumiy talablarga ko’ra jamoa a’zolari quyidagilardan qoniqish hosil qilishlari kerak:

• 
  o’zaro munosabatlardan;
  
• 
  o’qish va mehnat jarayonidan;
  
• 
  rahbarlikdan;
  
• 
  uyushqoqlikdan;
  
• 
  ongli intizomdan;
  
• 
  oqilona va foydali faoliyatdan;
  
• 
  xotirjamlikdan;
  
• 
  o’z qadr-qimmatini saqlashdan;
  
• 
  jamoa bilan faxrlanishdan;
  
• 
  himoyalanganlikdan.
  

Jamoa a’zolariga:

• 
  ixtiyoriylik;
  
• 
  demokratik faoliyat;
  
• 
  so’z erkinligi;
  
• 
  tashabbuskorlik;
  
• 
  mastaqillik;
  
• 
  faollik;
  
• 
  ijodiy faoliyat ko’rsatishlari uchun imkoniyat yaratilishi kerak»¹.
  

Jamoa va unga qo’yilgan talablar haqida gapirar ekanmiz, turli yoshdagi sinflarda jamoa tashkil etishning farqli tomonlari bormi? Ularning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? degan savol tug’ilishi tabiiy.
O’quvchilar jamoalarini tuzish guruhlarda, sinflarda turli farqlar bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun barcha sinflar uchun bir xildagi yo’l-yo’riqlarni belgilab bo’lmaydi.
Ayniqsa, boshlang’ich, V va IX sinflarda o’quvchilar jamoasini tashkil etish va jipslashtirish katta qiyinchiliklar tug’diradi. Bu sinflarda ko’pincha o’quvchilar tarkibi mutloq yangi yoki qisman o’zgaradi. Shuning uchun o’quvchilar
jamoasini yangidan tuzishga to’g’ri keladi.
VI-VII sinflarda o’quvchilar faollari kengayib boradi. Ular ko’proq jamoatchilik ishlarida qatnashadilar, o’zlarining axloqiy tajribalarini boyitadilar, mehnat qilish malakalari va ko’nikmalarini rivojlantiradilar.
Sinf rahbari quyi va o’rta sinflarda bu ishlarni amalga oshirishda bolalar va o’smirlar uyushmasiga, yuqori sinflarda «Kamolot» tashkiloti yordamiga tayanadi.
Sinf jamoasini qanday yo’llar bilan jipslashtirish, shakllantirish mumkin?
Sinf jamoasini uyushtirish yo’llari quyidagilar:
1. Jamoatchilik topshirig’i berish;
2. Sinf faollarini to’g’ri tanlash;
3. O’quvchilarni istiqbolga chorlash;
4. Sinfda ijobiy an’analarni qaror toptirish;
5. O’quvchilarga yagona talablar qo’yish.
Jamoatchilik topshirig’i. Jamoa bo’lib ishlash, amaliy faoliyat ko’rsatish sinf jamoasini jipslashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu faoliyat sinf jamoasi hayotini mazmundor va qiziqarli qiladi. Sinfdagi barcha o’quvchilarga, hatto qoloq, intizomi bo’sh o’quvchilarga ham jamoat topshirig’i berish kerak.Bu bolalarni mehnatsevarlik, tejamkorlik va tartib-intizomga o’rgatadi.
Jamoani uyushtirishga oid quyidagi muammoli pedagogik vaziyatga munosabat bildirsak:
Muammoli pedagogik masala yechish:
Yosh o’qituvchini 1X sinfga sinf rahbari etib tayinladilar. Bu ancha murakkab bo’lgan va yaqinda tashkil topgan sinf edi. Sinf jamoa bo’lib uyushmagan, o’quvchilar tarqoq edi. Sinf rahbari ularni sinf va maktab ishlarini bajarishga chorlash bilan uyushtirishga harakat qildi. Bunga kuzgi ekskursiya ham yordam berdi. Bu o’qituvchiga har bir bolaning qiziqishi va imkoniyatini bilishga sharoit yaratdi. Sinfda tashkil etilgan xar bir tadbir o’zaro sog’lom munosabatlarni o’rnatishga, yuqori sinf o’quvchilarining jamoadan talablarini qondirishga qaratilgan edi. Sinf o’quvchilaridan biri o’z inshosida shunday yozadi: «Men sinfga faqat o’qish uchun bormayman. Bu yerda mening doimo yordamga tayyor bo’lgan do’stlarim bor. Ilgari mening faqat ko’chada do’stlarim bor edi. Ular bilan juda ma’nisiz hayot kechirgan ekanman. Meni unday hayotdan sinfim olib chiqdi. Men go’zallikni qadrlashga, odamlarni sevishga, ularning mehriga ishonishga, o’z hatti-harakatim uchun javob berishga o’rgandim. Men sinfimga biror -bir ziyon yetkazishdan xavotirlanaman».
Yosh o’qituvchi faoliyatini tahlil qiling. Ancha tarbiyasi murakkab bo’lgan sinfda ijobiy natijalarga erishishga nima yordam berdi deb uylaysiz?
Sinfdagi faollarni aniqlash .Sinf rahbari dastlabki kunlardanoq o’quvchilarni jamoat topshiriqlari orqali kuzatib boradi. Ular ichidan faol bolalarni tanlab oladi. Shunday ongli, tashabbuskor, tashkilotchi, a’lochi o’quvchilardan sinf faollarini saylaydi.
Jamoat ishini faqat faollar zimmasiga emas, balki barcha o’quvchilar orasida taqsimlash maqsadga muvofiqdir. Faollarni tanlashga oid muammoli pedagogik vaziyatlarni yechishga harakat qilib ko’raylik: