O‘quvchilarning o‘z o‘zini boshqarishda tarbiyaviy mulkchilik sharoitlari Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

O'qish ob'ekti: yosh o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalashi.
O'qish mavzusi: kichik o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalash usullari, vositalari va usullari.
Tadqiqot maqsadi: Kichik o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalash jarayonining xususiyatlarini ko'rib chiqing.
Tadqiqot maqsadlari:
Tadqiqot mavzusi bo'yicha psixologik va pedagogik adabiyotlarni o'rganish;Zamonaviy kichik maktab o'quvchilarining o'z-o'zini tarbiyalash xususiyatlarini aniqlang;
Tadqiqotning metodologik asoslari ta'limni insonparvarlashtirish bo'yicha g'oyalarni o'ylab topdi; uning shaxsiy o'zaro aloqalari va faoliyatiga faol qo'shilishi asosida ijtimoiy muhit va shaxsning rivojlanishi o'rtasidagi munosabatlar to'g'risida qoidalar; yosh o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalashini amalga oshirishda shaxsga yo'naltirilgan yondashuv.
Tadqiqot usullari : zarur adabiyotlar to'plami; olingan materialni tahlil qilish; belgilangan muammo bo'yicha ma'lumotlarni tasniflash va tizimlashtirish; yosh o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalashini amalga oshirishda shaxsga yo'naltirilgan yondashuv.
Tadqiqot bosqichlari :Ustidabirinchi bosqich, kurs ishining mavzusi aniqlandi, o'rganildi, tahlil qilindi, psixologik, pedagogik, falsafiy, sotsiologik adabiyotlar umumlashtirildi; o'quv jarayoni sharoitida maktab o'quvchilarining o'z-o'zini tarbiyalash nazariyasini tahlil qildi. Tadqiqot mavzusi asoslandi, ob'ekti va predmeti, maqsadi va vazifalari aniqlandi, ishchi gipoteza ilgari surildi va tadqiqot usullari ko'rsatildi.
Ustidaikkinchi Ushbu bosqich boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarda o'z-o'zini tarbiyalash jarayonining mohiyatini ochib berdi.
Ustidauchinchi bosqichi, asosiy xulosalar, xulosalar shakllantirildi va kurs ishi rasmiylashtirildi.
1-bob. Nazariy asos ilmiy adabiyotlarda o'z-o'zini tarbiyalash muammolari
1.1 "O'z-o'zini tarbiyalash" kontseptsiyasining mohiyati
O'z-o'zini tarbiyalash - bu shaxs tomonidan shaxs sifatida uni maksimal darajada amalga oshirishga qaratilgan ongli faoliyat. O'z-o'zini boshqarish mexanizmlarini faollashtirishga asoslanib, u aniq amalga oshirilgan maqsadlar, ideallar va shaxsiy ma'nolarning mavjudligini taxmin qiladi. Bu nafaqat ta'limni mustahkamlash, balki shaxsni shakllantirish jarayonini rivojlantirish bilan ham uzviy bog'liqdir. O'z-o'zini tarbiyalashning zaruriy tarkibiy qismlari shaxsiy rivojlanishni o'z-o'zini tahlil qilish, o'zini o'zi hisobot qilish va o'zini o'zi boshqarishdir. O'z-o'zini tarbiyalash texnikasi o'z-o'zini tartibga solish, o'zini o'zi tasdiqlash va o'z-o'zini gipnoz qilishni o'z ichiga oladi.

O'z-o'zini tarbiyalashning zaruriy sharti - bu o'zi haqida haqiqiy bilimlarning mavjudligi, to'g'ri qadrlash, o'z-o'zini anglash. O'z-o'zini tarbiyalash bir qator sub'ektiv va ob'ektiv sabablar bilan shartlangan: yaxshiroq bo'lishga intilish, jamiyatning fuqarolarga bo'lgan talablari, ularning ma'lumotlari va fazilatlari; ta'lim va tarbiya jarayonida o'quvchiga ta'sir ko'rsatadigan pedagogik ta'sirlar. Ushbu sabablarning ta'siri ostida o'z-o'zini tarbiyalashning ichki old shartlari yaratiladi, ehtiyojlar, qarashlar va e'tiqodlar shakllanadi, hayotiy ideallar va maqsadlar aniqlanadi yoki shakllanadi.

O'z-o'zini boshqarish mexanizmlarini faollashtirish asosida o'z-o'zini tarbiyalash aniq qabul qilingan maqsadlar, shaxsiy ma'nolarning mavjudligini taxmin qiladi. O'z-o'zini tarbiyalashning zarur tarkibiy qismlari quyidagilardir: shaxsiy rivojlanishning aks etishi, o'zini o'zi hisobot qilish, o'zini o'zi boshqarish. O'z-o'zini tarbiyalash texnikasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: qoniqish, o'zini o'zi baholash, o'z-o'zini gipnoz qilish, o'ziga ishonish va o'z-o'zini tartibga solish.
Shaxsni shakllantirishda o'z-o'zini takomillashtirishning ahamiyati ko'plab zamonaviy pedagogik va psixologik fan rahbarlari tomonidan tan olingan. A.G.Kovalevning tadqiqotlarida o'zini o'zi boshqarish va o'zini takomillashtirish jarayonlarining mohiyatini asoslash berilgan. V. G. Kutsenko, A. A. Bodalev va boshqa olimlarning asarlarida bolalarni tarbiyalash va o'z-o'zini tarbiyalashning o'zaro bog'liqligi, o'z-o'zini tarbiyalash jarayonini tashkil etish usuli ko'rib chiqilgan. P. M. Yakobson asarlarida hissiyotlarni o'z-o'zini tarbiyalash muammosi, hissiyotlar sohasidagi o'zini o'zi boshqarishning psixologik xususiyatlari tahlil qilingan. Nazariyalar, shu jumladan asosiy tushunchalar, motivlarning tavsifi, maqsadlari, vazifalari, vositalari, o'z-o'zini tarbiyalash va takomillashtirish usullari, ushbu jarayonlarning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi omillar P. Ya. Aret, A. G. Kovalev, L. I. Ruvinskiy, I. I. Chesnokova, SM. Kovalev.
"O'z-o'zini tarbiyalash" tushunchasida pedagogika insonning ichki ma'naviy dunyosini, uning mustaqil ravishda rivojlanish qobiliyatini tavsiflaydi. Tashqi omillar - tarbiya - bu faqat shartlar, ularni uyg'otish, ularni amalda qo'llash vositalaridir. Shuning uchun faylasuflar, o'qituvchilar, psixologlar aynan uning qalbida uning rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchlari yotadi deb ta'kidlaydilar. Tarbiya jarayonida o'spirinni o'z-o'zini tarbiyalashga undash zarur.
O'z-o'zini tarbiyalash shaxsiyat rivojlanishining ma'lum bir darajasini, uning o'zini anglashini, o'z harakatlarini boshqa odamlarning harakatlari bilan ongli ravishda taqqoslash bilan birga uni tahlil qilish qobiliyatini nazarda tutadi. Shaxsning potentsial imkoniyatlariga munosabati, o'zini o'zi qadrlashning to'g'riligi, kamchiliklarini ko'rish qobiliyati insonning etukligini tavsiflaydi va o'z-o'zini tarbiyalashni tashkil etish uchun zarur shartdir.
Ehtiyojlar bola manfaatlarining asosiy qismidir. Qiziqish - bu talabaning moyilligi va qobiliyatiga mos keladigan ehtiyoj, o'zini ma'lum bir faoliyat turida topib, bir bola boshqasini chizishni yaxshi ko'radi, uchinchisi raqsga tushish uchun qo'shiq aytadi. Ehtiyojlar bola xulq-atvori motivlarining asosini tashkil etadi. Ehtiyojlarni muvaffaqiyatli bajarish farzandlarimizning xulq-atvori uchun sog'lom, farovon asosni tashkil etadi. Noqulay - bu asoslarni deformatsiya qiladi; soxta motivlar tug'iladi, ularda norozilik, qo'rquv, aybdorlik, qasos hissi ustun turadi. O'zini etarli darajada qadrlamaslik, o'zini nomukammal qiyofasi, dunyoning buzuq qiyofasi shakllanadi.
O'z-o'zini rivojlantirish, o'z-o'zini anglash dasturining negizida bolaning shaxsiyati ehtiyojlarga asoslanadi. O'zining "men" siga qadam tashlagan holda, talaba o'zi bilan tenglashadi, o'zini o'zi bajara oladi, hayotning asl maqsadlari va ma'nolarini topadi va ularga erishadi. U SHAXSIYlikka aylanadi. O'zining xatti-harakatlari haqida o'ylash va ular uchun javobgar bo'lish qobiliyati shaxsning muhim va asosiy belgisidir.
Inson tabiati mukammal, afsuski insoniyat jamiyati nomukammaldir. Mamnunlikka chanqoqlik juda kuchli. Agar bizning bolalarimizning xohish-istaklari qondirilmasa, u holda ular asotsial xulq-atvorda, hokimiyatga, pulga, shuhratga, boshqa narsaga egalik qilish uchun qaytarilmas istakka, har qanday yo'l bilan, hatto hiyla-nayrang bilan yo'l topishadi.
Biz sinf o'qituvchilari uchun bu asosiy narsa bolaning "ichki sharoitlari" ekanligini tushunib etishimiz muhim, ular erkinlik - tanlash erkinligi, erkinlik o'zini namoyon qilish, o'z-o'zini rivojlantirish, o'z-o'zini tasdiqlash, o'zini o'zi yaratish, yoki erkinlikning etishmasligi - ishonchsizlik, qo'rquv, aybdorlik va komplekslar ko'rinishidagi o'z-o'zini amalga oshirish uchun to'siqlar. Shu sababli, inson rivojlanishidagi asosiy aqliy omil bu o'z-o'zini tarbiyalashdir va tarbiya shaxsning rivojlanishida hal qiluvchi rol o'ynaydi, agar u o'z ustida ishlashda uning faolligini ichki rag'batlantirishga ijobiy ta'sir ko'rsatsa. Talabaning tarbiyadan o'z-o'zini tarbiyalashga, shuning uchun tarbiyaga ko'tarilish yo'li ikki tizim - tarbiya va o'z-o'zini tarbiyalashning o'zaro ta'sirida tashkil etilishi kerak. Demak, agar biz shaxsning ichki dunyosi bilan aloqani o'rnatib, asosiy o'zini o'zi kontseptsiyasini shakllantirishga hissa qo'shsak, o'z-o'zini rivojlantirish va takomillashtirish jarayonlariga ta'sir o'tkazish mumkin.
Bola g'alaba qozonib o'rganishi va yashashi kerak, uni sinfdan tashqari muhitda rag'batlantirish juda muhimdir. Va keyin biz o'zimizni takomillashtiradigan shaxsni shakllantirishga hissa qo'shishimiz mumkin.
Axloqiy o'z-o'zini tarbiyalash bo'yicha tarbiyaviy ishlar faqat tizimli yondashuv bilan samarali bo'ladi. Biz sinf rahbarlari pedagogik diagnostika qilishimiz kerak. Bolalarni ijtimoiy va jamoaviy ichki munosabatlarga kiritishni nazarda tutadigan o'z-o'zini tarbiyalashning turli usullaridan foydalaning; mavjud ijobiy fazilatlar va qobiliyatlarni hisobga olgan holda faoliyatga intensiv jalb qilish. Bu ob'ektiv benlik hurmatini oshirishga yordam beradi. Yulduzingni yorit dasturi tufayli biz ijobiy xulq-atvorni o'z-o'zini rag'batlantirish texnikasini (o'z-o'zini gipnoz, o'z-o'zini maqtash, o'zini ayblash) o'rgata olamiz.
Ta'limning eng muhim vazifasi - o'quvchilarni o'zlarining rivojlanishi va o'zini takomillashtirish ustida faol ishlashga undash. Ta'kidlash joizki, na bilimlarni o'zlashtirish, na shaxsiy fazilatlarning shakllanishi talabaning bilim olishga intilishisiz, o'quv-bilish faoliyati va uning axloqi, jismoniy va estetik madaniyatini rivojlantirish bo'yicha ishlarni namoyon qilmasdan sodir bo'lishi mumkin emas. Talaba nafaqat ob'ekt, balki ta'lim sub'ekti ekanligi haqidagi gaplar ham o'qitish, ham o'quvchilarning shaxsiy fazilatlarini shakllantirishga asos bo'lib xizmat qiladi. Shuning uchun ham ta'lim va tarbiya ishlarining asosiy vazifasi yuqori bilim, mehnat va axloqiy-estetik faoliyatni rivojlantirish va ta'minlashdir.
Tarbiyaning asosiy vazifalaridan biri quyidagilardan iborat: o'sib borayotgan shaxsning o'zini o'zi ishlashda mohirlik bilan ichki rag'batlantirish, uning o'zini rivojlantirish va takomillashtirish uchun rag'bat mavjud. Boshqacha qilib aytganda, ta'lim jarayonida o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalash ishlari amalga oshiriladi.