Oraliq nazorat ishi bajardi: bha 01. 21 guruh talabalari Adhamov Bobirbek

Asosiy xo’jalik faoliyatidan daromadlar – xo’jalik yurituvchi subyektning odatdagi faoliyati davri davomida vujudga keladigan xususiy kapitalni ko’payishiga olib keladigan tushum, bundan mulk egalarining xususiy kapitalga badali bilan bog’liq bulgan kupayishlar mustasno.
Aksariyat hollarda daromad pul yoki uning ekvivalenti shaklida bo'ladi. Daromad miqdori - olingan yoki olinishi kerak bo'lgan pul yoki pul ekvivalentlari miqdori. Biroq, agar pul yoki pul ekvivalentlarini olish kechiktirilgan bo'lsa, u holda olingan yoki olinishi kerak bo'lgan joriy narxdagi nafaqa qiymati pulning nominal miqdoridan kam bo'lishi mumkin. Masalan, xo’jalik yurituvchi sub’ekt xaridorga foizsiz ssuda berishi yoki sotilgan tovar uchun bozor bahosidan past foiz stavkasida to’lov sifatida xaridor tomonidan chiqarilgan vekselni qabul qilishi mumkin. Operatsiyalar natijasida moliyaviy operatsiyalar davomida to'langan summaning joriy qiymati vaqtinchalik foiz stavkasini qo'llash va kelajakdagi barcha daromadlarni diskontlash yo'li bilan aniqlanadi.
Agar tovar teng yoki bir xil qiymatdagi tovarlarga almashtirilsa, bunday ayirboshlash notijorat bitimi hisoblanadi. Agar boshqa tovar yoki xizmatlar evaziga tovarlar sotilsa yoki xizmatlar ko'rsatilsa, ya'ni ayirboshlash daromad keltiruvchi bitim sifatida qaraladi. Asosiy iqtisodiy faoliyatdan olingan daromad joriy narxlarda olingan tovarlar yoki xizmatlar narxini o'tkazilgan pul mablag'lari yoki pul ekvivalentlari miqdoriga moslashtirish orqali o'lchanadi. Qabul qilingan tovar va xizmatlar qiymatini joriy narxlarda aniq o‘lchash imkoni bo‘lmasa, asosiy iqtisodiy faoliyatdan olingan daromad jo‘natilgan tovarlar yoki xizmatlar qiymatini o‘tkazilgan pul miqdoriga yoki pul miqdoriga moslashtirish yo‘li bilan hisoblanadi.
Tovarlarni sotish
Quyidagi shartlar bajarilganda tovarlarni realizatsiyasidan daromad tan olinadi:

• 
  Xo‘jalik yurituvchi subyekt tovarlarga egalik qilishning xatarlari va afzalliklarining salmoqli qismini xaridorga topshirganda
  
• 
  Xo‘jalik yurituvchi subyekt odatda mulkka egalik qilish bilan bog‘liq bo‘lgan darajadagi rahbarlik davomiyligini ham, sotilgan tovarlarni nazorat qilish samaradorligini ham saqlab qolmaganda
  
• 
  Daromad summasini yuqori darajadagi ishonchlilik bilan baholash mumkin bo‘lganda
  
• 
  Xo‘jalik yurituvchi subyekt bitim bilan bog‘liq iqtisodiy naf olishi ehtimoli mavjud bo‘lganda
  
• 
  Bitim bilan bog‘liq qabul qilingan yoki kutilayotgan xarajatlarni yuqori darajadagi ishonchlilik bilan baholash mumkin bo‘lganda.
  

Asosiy xo‘jalik faoliyatidan daromad faqat operatsiya bilan bog‘liq bo‘lgan iqtisodiy naf xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan olinadigan taqdirdagina tan olinadi. Daromadga kiritilgan summani undirish xususida noaniqlik vujudga kelgan taqdirda qaytarilmagan summa yoki olish mumkin bo‘lmagan summa dastlab tan olingan daromad miqdorining o‘zgartirilishi sifatida emas, balki xarajat sifatida tan olinadi.