Karbon kislotalarning рКа qiymatlari solishtirilganda shuni ko‘rish mumkinki, to‘yinmagan yoki aromatik kislotalar (masalan, akril yoki benzoy kislotalari) alkilkarbon kislotalariga nisbatan kuchlidir. Bunga sabab, qo‘sh bog‘ tutuvchi guruh manfiy induksion (-J) ta’sir ko‘rsatadi. Х-СН2-СООН ko‘rinishidagi almashingan sirka kislotalarning kuchi sJ – konstantasi asosida aniqlanishi mumkin. Bu kislotalar uchun Taft tenglamasini qo‘llash yaxshi natija beradi. Agar o‘rinbosarlar bir nechta bo‘lsa, ularning ta’siri, taxminan ta’sirlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi:
O‘rinbosralar reaksion markazdan (bizning misollarimizda -СООН guruhi) uzoqlashgan sari ularning ta’siri keskin kamayib boradi. O‘rinbosarlarning bunday ta’siri almashingan benzoy ksilotalarida ham kuzatiladi
Spirt (tiospirt, fenol)
|
рКа
|
CH3-OH
|
15,22
|
CH3-CH2-OH
|
15,84
|
(CH3)3C-OH
|
19,2
|
CCl3-CH2-OH
|
12,24
|
C6H5CH2-OH
|
15,24
|
C6H5-OH
|
9,95
|
CH3-CH2-SH
|
10,50
|
Merkaptanlar (tiospirtlar) spirtlarga nsibatan kuchliroq kislotalardir. Bunga saba oltingugurt atomining kislorod atomiga nisbatan katta qutblanuvchanlikka ega ekani va shuning uchun manfiy zaryadning ko‘proq yoyilishi (tarqalishi, delokallanishi) mumkinligidir,
Bunday delokallanishda oltingugurt atomi elektron qobiqlarining ko‘pligi ham katta rol o‘ynaydi. quyida ba’zi sprt va tiospirtlarning рКа qiymatlari keltirilgan.
Ba’zi spirt, tiospirt va fenollarning рКа qiymatlari
Do'stlaringiz bilan baham: |
