Alkadiyenlarda: Alkadiyenlar ham alkenlarga o`xshab birikish reaksiyasiga kirishadi. Butadiyen-1,3 ni brom bilan ta`sirlashishida 1,4 yoki 1,2 birikish reaksiyalari amalga oshadi.
a)1,4 birikish
CH2=CH-CH=CH2+Br2→CH2Br-CH=CH-CH2Br
b)1,2 birikish
CH2=CH-CH=CH2+Br2→CH2Br-CHBr-CH=CH2
c)brom mo`l bo`lsa:tetrabromli hosilasi paydo bo`ladi:
CH2=CH-CH=CH2+Br2→CH2Br-CHBr-CHBr-CH2Br
Alkinlarda:
C2H2+Cl2→C2H4Cl2 C2H4Cl2+Cl2→C2H4Cl4
Arenlarda:
1. Katalizator – Temir(III) xlorid ishtirokida va temperatura ta`siri ostida benzol galogenlar bilan almashinish reaksiyasiga kirishadi:
2. Benzol gomologlari esa galogenlar bilan yanada oson reaksiyaga kirishadi. (Bu reaksiyani arenlarda orientatsiya qoidasini o`tganda tushunib olasiz)
3. Benzol quyosh nuri ta`siri birikish reaksiyasiga kirishadi. Benzol xlor bilan birikib geksaxlorsiklogeksan (geksaxloran) hosil qiladi:
41 | Uglevodorodlarga galoid kislotalarning ta`siri (Markovnikov qoidasi bo`yicha)
Alkanlar va arenlar bu tipdagi reaksiyalarga kirishmaydi!
Sikloalkanlarda:
+HBr→CH3-CH2-CH2-Br
Bu reaksiya siklobutan bilan ancha qiyin ketadi. Yuqori sikl birikmalar bu kislotalarni biriktirib olmaydi.
Alkenlarda: Etilen va uning gomologlari vodorod galogenidlarni ham biriktirib olishi mumkin:
CH2=CH2 + Br2 →CH3 – CH2 – Br
Propilendan boshlab vodorod galogenid birikishi biroz farq qiladi. Bunda reaksiya Markovnikov qoidasiga asosan boradi. HBr dagi vodorod qo`shbog` saqlagan uglerodlardan ko`proq gidrogenlanganiga, brom esa kamroq gidrogenlanganiga birikadi.
CH2=CH – CH3 + HBr → CH3 – CH(Br) – CH3
Do'stlaringiz bilan baham: |
