Organik reagentlar va ularning tahlilda qo'llanilishi

Gazsimon yoqilg‟ilar. Halq ho‘jalida gaz yoqilg‘isi keng qo‘lamda ishlatiladi.Gaz yoqilg‘ining eng qulay va arzon turi. Gazni o‘zoq masofalarga trubalar orqali yuborish mumkin. Gaz bir teqis va batamom yonadi, u yonganda qul ham, tutun va dudham chiqarmaydi.

Gaz yoqilg‘ining issiqlik berish qobiliyati bir metr qub gazning yonishida ajralib chiqadigan issiqlik miqdori bilan belgilanadi

Gaz yoqilg‘ining eng muhim turlari tabiiy gaz, generator gazi va koks gazidir.

Tabiiy gaz asosan metandan iborat. Buhoro gazida 96 % gacha metan bordir. Uning zapasi 400 milliard qubometrdan oshadi.

Generator gazi generatorlar deb ataladigan mahsus pechlarda olinadi.

Generator gazining tarkibi gazga aylantirilayotgan yoqilg‘i turiga va prosess olib borilayotgan sharoitga bog‘liqdir. O‘rta hisob bilan olganda generator gazi tarkibida hajm jihatdan 33,5 % ga yaqin yonuvchi komponent CO bo‘ladi. Bu gazning issiqlik berish qobiliyati 4,6 10-6 j/m3 ga etadi.

Suv gazi. Ikkita yonuvchi komponent, ya'ni CO bilan vodorod aralashmasi ancha qimmatli yoqilg‘idir. Suv gazining issiqlik berish qobiliyati 11,7 10-6 j/m3 ga teng.

Suv gazi hosil bo‘lish vaqtida issiqlik yutiladi, shu sababli ko‘mir soviydi. Ko‘mir hamma vaqt cho‘glangian holatda bo‘lishi uchun, suv bugi o‘tkazish bilan navbatma-navbat havo haydaladi.

Koks gazi toshko‘mirni quruq haydash vaqtida hosil bo‘ladi. U har hil gazlar aralashmasidir asosan vodorod (57 %) va metan (22.5 % ) tashkil qiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati 16,7 10-6 j/m3 ga teng.

Su'niy gaz olish asosiy hom ashyo qattiq yoqilg‘idir.: ammo gaz suyuq yokilgandan ham olinishi mumkin. Suyuq yoqilg‘i

yuqori haroratda kreking qilinganda issiqlik berish qobiliyati 33,5 10-6-42 10-6 j/m3 gacha bo‘lgan gaz olinadi.

Motor yoqilg‟isi. detonatsiya. oktan soni. Hozirgi zamon motor yoqilg‘isi hil gomologiq qatorlarga mansub bo‘lgan Murakkab uglevodorodlar aralashmasidan iborat. Dvigatelning normal ishlashi ko‘p jihatdan uglevodorodlarning tarkibi va tuzilishiga bog‘liq.

Dvigatelning quchi va tejamliligi shu dvigatel' silindrlarida yonuvchi aralashmani siqish darajasini ko‘paytirish hisobiga oshiriladi. Lekin siqish darajasi chegaradan ortib qetsa, yonilgining yonish tezligi ortib, yonuvchi aralashma portlaydi. Bu hodisa detonatsiya deb ataladi. Detonatsiyada motor yonilgisining bir qismi yonmay qoladi. Dvigaetl' silindrlarida ro‘y beradigan taqillashlar detonatsiya borayotganligini bildiradi, bunda dvigatelning quvvati va tejamliligi pasayadi.

Motor yonilg‘isi sifatida aniqlash uchun namuna sifatida oktan izomeriyalardan biri hisoblangian 2,2-4 -trimetilpentan ishlatiladi:

CH3

CH3-C-CH2-CH-CH3 CH3 CH3

Tehnikada izooktan deb ataladigan bu uglevodorodning detanatsiyaga chidamliligi 100 deb qabul qilinadi. Normal geptanCH3-CH2-CH2-CH2-CH2CH3 ning detanatsiyaga chidamliligi nolga teng deb olinadi.

Sun‘iy yo‘l bilan tayorlangian aralashmada normal geptan bilan sinalayotgan motor yonilgisining bir hil antidetonatsion hossaga ega bo‘lishiga olib keladigan izooktanning prosent miqdori oktan soni deb ataladi.

Masalan, motor yonilg‘isining oktan soni 90 ga teng bo‘lsa, uning detanatsion hossasi 90% li izooktan va 10 % li normal geptandan iborat aralashmaga o‘hshash bo‘ladi.

Motor yonilg‘isini sifatini yahshilash uchun antidetonatar ishlatiladi, masalan Rv (S2H5)4 dan foydalaniladi