Orhan pamuk

SI 

---

Truva atının hikâyesini bilenlerle dolu. Bir Avrupalıyla konuşmak 
bazan nasıl bir zevk olur anlatamam! Ama tabii, buradaki pis 
misyonerlerle bankerleri demiyorum. Gerçek Avrupalılar: 
Voltaire, Rousseau, Danton... Revolüsyon..." Birden bir marş 
söylemeye başladı. 
Cevdet Bey bıkkınlıkla: "Ağbi, yorma kendini," dedi. 
Nusret nefes nefese: "Sus ve saygıyla dinle!" dedi. Yuvarlanan 
bir kaya gibi başlayan, sonra eğilip bükülen, gerilip atılan bir 
marş odayı doldurdu. 
Cevdet Bey önce müzikten hoşlandı, sonra ağbisinin hırıltılı 
sesiyle söylediği Fransızcayı çözmeye çalıştı. 
"İşte, bu Marseyez'dir," dedi Nusret. "Fransız Ihtilâli'nin büyük 
marşı. Şanlı Marseyez! Bunu burada ne zaman duyacaksın ba­
kalım?.. Sen republique ne demek biliyor musun? Bilmiyorsun 
tabii. Şemsettin Sami korkudan Kamusu Fransevi'ye bunun 
karşılığını yazamadı. Republique bize gereken idare şekli. Bu 
Fransa'da vardır. İşte onu, şu marşı söyleyerek kurdular. Şu marşa 
bak: Allons enfants de la..." 
Birden kapı açıldı. Mari: "Ne oluyor? Lütfen Nusret sus! 
Yalvarıyorum!" dedi. 
"Sen karışma. Nasıl olsa öleceğim. Bunu söylerken öle­
yim!" 
"Sesin taa aşağıdan duyuluyor. Bu pansiyondan da atsınlar mı 
bizi?" Cevdet Bey'e döndü: "Lütfen siz de bir şey söyleyin!" 
"Ben böyle şeyleri doğru bulmadığımı söylüyordum!" dedi 
Cevdet Bey. 
"Burada beni anlayan kimse yok!" dedi Nusret. Mari'ye öfkeyle 
bakıyordu. 
Mari Ziya'yı nasıl yatırdığını, çocuğun önce korktuğunu, ama 
sonra nasıl uyuyakaldığını anlattı. Galiba sevimli bulmuş, 
hoşlanmıştı ondan. 
Nusret: "Aptal etmişler onu!" dedi. Bir süre düşündü: "Zaten 
anası da öyleydi. Avrupa'da kadınlar seçme hakkı istiyorlar, eşitlik 
istiyorlar, ne dersin? diye sorardım. Siz bilirsiniz efendim, derdi. 
Ben de onu evine yolladım! İnsan burada nasıl bir kadın almalı 
bilemiyorum." Mari'ye bakıp gülümsedi: "Hıristiyan bir kadın 
almalı." Cevdet Bey'e döndü: "Müslüman da alınabilir mi dersin? 
82 

---

Ama bence bir paşa kızı yanlış bir seçim! Çünkü bütün paşaların 
ve sülâlelerinin kanının akıtılacağı bir ihtilâl gerek. Olacak mı? 
Yeter artık!" 
"Evet, sen uyusan iyi olacak artık!" dedi Mari. 
"Uyumak istemiyorum. Kaç gündür ilk defa bitkin hisset­
miyorum. Dün akşam öleceğimi sandın değil mi? Bu çok rast­
lanılan bir durum: Hasta ilk buhranını atlattı, biraz açılır gibi 
oldu. İkincisi birkaç gün içinde biter. Uyuşuk uyuşuk yatarım, 
uyuyakalırım, ateşler içinde kıvranırım sonra...
1
' Gene öksürmeye 
başladı, ama bu sefer uzun sürmedi. "Sonra ölürüm. Şimdi 
konuşmak istiyorum! Evet, konuşalım, konuşalım! Neden sö-
zedelim? Mari bana benim hakkımda ne düşündüğünü söyle. 
Sonra Cevdet hakkında... Yok, yok... E, ne susuyorsunuz? İçki 
içmek istiyorum! Çok sağlıklı hissediyorum! Acaba aşağıda hâlâ 
gevezelik ediyorlar mı? Gidip bakayım. Ediyorlarsa ben de onlara 
göre bir konu bulmalıyım ama... Romatizma meselâ iyi bir 
konudur. Ya da eskiden her şeyin daha ucuz olduğunu... Durun! 
Ben size bir revolüsyon anlatmak istiyorum. Burada gereken şey 
o! Kanlı bir ihtilâl! Giyotinler nereye kurulacak? Sultanahmet 
Meydanı'na! Giyotinler günlerce şakır şukur çalışacak. Padi­
şahların, sultanların, prenslerin, paşaların ve bütün paşa soy­
luların ve onlara yasaklananların kanı gürül gürül akacak. Kan 
seli Sirkeci'den denize dökülecek." 
Cevdet Bey: "Ağbi yeter artık!" diyerek ayağa kalktı. 
"Niye? Gücendin mi? Sen tüccarsın. Sana dokunan olmaz. 
Ancak böyle bir şey olursa buraya ışık gelir. Bu karanlıktan başka 
türlü kurlulunamaz. Otur da beni dinle. Ben ne diyordum? Evet, 
giyotinler. Hiç uzlaşma yok. Her şey en derin yerinden, kökünden 
sökülüp atılmalı. Uzlaşma yok!" Birden öne doğru bükülen 
gövdesi arkaya düştü, başı yastığa vurdu: "Ama biliyorum, bunlar 
olmayacak. Ne yazık! Bunlar yapamazlar! Bunlar yapamazlar!. 
Bak, sana ne anlatacağım. Üç ay önce yatağa daha düşmeden, 
Tevfik Fikret'e, Aşiyan'a gittim. Robert Koleji'nde dersteymiş. 
Bekledim, geldi. Ona şiirlerine hayran olduğumu, yeni bir Namık 
Kemal olduğunu söyledim. Bana şüpheyle baktı. Şimdi utandığım 
daha bir yığın övgü sözü söyledim. Avrupa'daki durumu anlattım. 
Burada mücadelenin daha güçlenmesi için neler yapılması gerekir, 
S.3 

---

ne düşünüyorum, onları anlattım. Bana neden Avrupa'dan geri 
döndüğümü sordu. Galiba beni önce polis sandı. Aldırmadım. 
Bütün coşkumla ona, onun şiirlerini okudum. Namık Kemal 
okudum. Biraz da içki içmiştim... Yokuşu çıkmaktan yorul­
muştum, başım dönüyordu, sonunda coştum işte! Anlamadı. 
Bana evini gezdirdi, gururla planını kendi çizdiğini söyledi. 
Yaptığı resimleri gösteriyor. Evet, bir ihtilâlci şair, her şeyi bı­
rakıyor, resim yapıyor. Resimler: Dökülen yapraklar, bir sonbahar 
manzarası. Bir tabak içinde meyveler var. İki elmayla bir portakalı 
bir tabağa koymuş, resmini yapmış. Bir ihtilâlci bunu yapar 
mı? Bir ihtilâlci şair bütün gün tabağa koyduğu bir portakalla 
iki elmaya bakıp gördüğünü çizmek için uğraşır mı? Bir ihtilâlci, 
öteki ihtilâlciye bunları mı gösterir? Ona dedim ki: Bunları niye 
yapıyorsun? Daha çok şiir yaz. Bağır, haykır, herkes seni işitsin! 
Bağır! Ey ahali kalkın, uyanın, uyanın. Yıkılsın İstibdat!" 
"Ne olur sus artık!" dedi Mari. 
"Beni küçümsedi, ağzımın kokusunu da aldı galiba... Dersi 
olduğunu söyledi. Ama gene de bir incelik yaptı. Bana küçük 
bir şiir kitabı verdi. Kendi kitabını değil, bir Fransız şairinin 
kitabını hediye etti. Sonunda polis olmadığımı anlayınca, galiba, 
gönlümü almak istedi. Şiir kitabının cildini övdü, yazarına da 
hayran olduğunu söyledi. Sonra araştırdım. Bu yazar, adı François 
Coppee, Dreyfus davasında bütün aydınlık düşmanlarıyla aynı 
saflarda yeralmış, aşağılık hımbıl bir ihtilâl düşmanı... Nerede 
o kitap, Mari? Gözde duruyor, şurada, getir onu yırlayım!" 
Birden, Cevdet Bey, öğleden sonra, Nişantaşı'nda farkettiği, 
ama nereden kaynaklandığını anlayamadığı gücün, içinde kı­
pırdandığını hissederek ayağa kalktı. "Yeter artık!" diye bağırdı 
ve bu kesin, sert öfkenin hiç de iğreti durmamasına şaşarak: 
"Artık uyu sen!" dedi. "Yoksa doktor çağırırım." 
"O doktoru, İtalyan'ı çağır da onunla konuşayım. Aklın ışığı 
ilk önce İtalya'da parladı. Orası aydınlığın anayurdudur. Peki, 
peki! Ben uyuyacağım. Sen de istiyorsan git! Ne zaman gele­
ceksin?" 
"Yarın gelirim ! " dedi Cevdet Bey. Sonra birden, "O kadar çok 
işim de var!" diye düşündü. "Öbür gün mü deseydim keşke?" 
Ağbisine öfke duyarak bütün işlerinin ve düzeninin buradaki, 

---

bu tatsız havadaki bir şeyden, ya da kimbilir neden, tepetaklak 
olmasından korkarak sinirlendi. "Bütün gün boşa gitti!" diye 
mırıldandı. Bu sefer bu düşünce canını sıktı. Odanın içinde aşağı 
yukarı bir yürüdü. 
"Ne yürüyorsun, ne düşünüyorsun öyle?" diye sordu Nusret. 
Sonra bir şeyler anlatmaya başladı. 
Cevdet Bey onu dinlemedi. Mari arkasından kapıya kadar geldi. 
Cevdet Bey, yarın geleceğini kadına bir daha söyledi. 
"Evet, lütfen gelin!" dedi Mari. "Sizi görünce coşuyor, zekâsı 
parlıyor, iyi oluyor..." Gözlerini kaçırarak: "Belki sizi biraz sıkıyor 
ama..." diye ekledi. "Çocuk da görmek istiyor sizi. Yatmadan 
önce arabayla gezecek miyiz diye sordu ! " 
Cevdet Bey: "Evet, onu gezdiririm!" diyerek güldü. 
•