Oriental Renaissance: innovative, educational, natural and social sciences volume 1

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 1 
ISSN 2181-1784
 
22 
w
www.oriens.uz
2021
 February 
 
“chumoli” ( 虫 chong-“hasharot” belgisi bilan).Shunday qilib, dastlabki ieroglif 
belgilaridan bo‘lgan tasvirli belgilar va ko‘rsatkichli belgilarning birikishidan 
murakkab ierogliflar hosil bo‘ldi. Bular ideogrammalar va fonogrammala edi. Bu 
to‘rtta ieroglif turlari birgalikda xitoy ieroglif yozuvini tashkil etadi va dastlabki 
belgilar mustaqil ravishda is’temolda qo‘llanmasdan, balki faqatgina murakkab 
ierogliflar tarkibida uchraydi. Fonetik yozuv rivojiga katta ta’sir ko‘rsatgan 
qoidalardan biri bu “o‘zlashtirma so‘z”lardir (xitoycha 假借 jıajıe). O‘zlashtirma 
so‘zlarning moxiyati shunda ediki, bunda yangi so‘zni ifodalash uchun oxangdosh 
bo‘lgan eski ierogliflardan xech qanday belgi-kalitlarni qo‘shmasdan foydalanildi. 
Masalan, piktogramma xisoblanadigan, bug‘doyning ma’lum bir turini anglatuvchi 
来 lai ieroglifi “kelmoq” morfemasi uchun o‘zlashtirma bo‘lib xisoblanadi. 
Qaynatilgan go‘sht uchun idish ma’nosini beruvchi 豆 dou ieroglifi esa dukkakli 
donlarni ifodalash uchun foydalanilgan.
Bu qoida bo‘yicha yasaladigan so‘zlarga chetdan o‘zlashgan so‘zlar ham kiradi. 
Biroq, bunda faqatgina talaffuz oxangi saqlanib, ierogliflar o‘z ma’nosini yo‘qotadi. 
Masalan, 蒙 古 menggu “Mongoliya”( 蒙 meng “qoramtir” va 古 gu “qadimgi” 
ierogliflaridan). Bu qoidada ieroglif sof holatda fonetik belgiga aylanadi.
XULOSA 
Bundan xulosa qilib aytadigan boʻlsak, Xitoy ierogliflari va ularning soni aql 
bovar qilmaydigan darajada ko’pdir bunda biz faqatgina oʻzimizning aqlimizni ya’ni 
bosh miyadagi boshqacha qilib aytganda uxlab yotgan nervlarni ochishimiz kerak 
boʻladi. Xitoy piktografik ierogliflar hozirgi paytga qadar saqlanmoqda muzeyda. 
Ideografik ierogliflar esa kundan kun koʻpayib yangi soʻzlarni hosil qilmoqda. 
Donolar aytgandek , “tarixsiz kelajak yoʻq” biz shunga amal qilgan holda yangi 
kelajakni oʻzimiz quramiz. 
ADABIYOTLAR RO‘YXATI (REFERENCES) 
1. Istrin V.A., Vozniknoveniye i razvitiye pisma, M., 1965; Fridrix I., Istoriya pisma, 
per. S nem., M., 1979; Mahmutxoʻjayev M. H., Bekmurotov I. N ., Xitoy yozuvi 
(iyerogliflari) haqida, T., 1990. 
2. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 
3. T.P.Zadoyenko , Xuan Shuin “Osnovi kitayskovo yazika”
4. L.A.Sultanova, J.T. Ziyamuhammedov, M.A.Turatova- “Xitoy Tili”
5. Zhongwen.com
6. Studychinese.ru 
7. Chinalanguage.com 
8.Mandarin.about.com