Oriental universiteti mavzu: havoning ifloslanishi reja: Havoning ifloslanish

ORIENTAL UNIVERSITETI

MAVZU:HAVONING IFLOSLANISHI

REJA:

1. Havoning ifloslanish

2. Atmosferani ifloslantiruvchi omillar

3. Tabiiy omillar

Guruh: 41

Bajardi: Ijodbek Xamzaliyev

Havoning ifloslanishi — atmosferada odamlar va boshqa tirik mavjudotlar sogʻligʻiga hamda iqlimga zarar yetkazuvchi moddalarning mavjudligi sababli kelib chiqqan ifloslanish.Gazlar (shu jumladan ammiak, karbon monoksit, oltingugurt dioksidi, azot oksidi, metan, karbonat angidrid va xlorftorokarbonlar, qattiq zarralar (organik va anorganik) va biologik molekulalar kabi havoni ifloslantiruvchi moddalarning har xil turlari mavjud.

Havoning ifloslanishi odamlarni kasalliklarga yoʻliqtirishi, ularda allergiyalarning paydo qilishi va hatto oʻlimga olib kelishi mumkin; u hayvonlar va oziq-ovqat ekinlari kabi boshqa tirik organizmlarga hamda tabiiy muhitga (masalan, iqlim o'zgarishi, ozon qatlamining yemirilishi yoki yashash muhitining buzilishi) yoki atrof-muhitga (masalan, kislotali yomg'ir orqali) zarar yetkazishi mumkin.Atmosferaning ifloslanishiga inson faoliyati ham, tabiat hodisalari ham sabab boʻla oladi.

Havoning ifloslanishi nafas olish yoʻllari infektsiyalari, yurak kasalliklari, KOAH, Kokslangan pech tutuni orqali havoning ifloslanishi 2016-havo sifati koʻrsatkichi — ochiq ranglar havo sifati pastligini va havoning yuqori ifloslanganligini koʻrsatadi. Har 100 000 aholiga havo ifloslanishi oqibatidagi oʻlim (IHME, 2019) insult va oʻpka saratoni kabi ifloslanish bilan bogʻliq bir qator kasalliklar uchun muhim xavf omilidir.

Mavjud muammo borasida olib borilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, havo ifloslanishi IQ koʻrsatkichlarining pasayishi, idrokning buzilishi, ruhiy tushkunlik va perinatal salomatlikka zarar yetkazish kabi psixiatrik kasalliklar xavfining oshishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Havoning yomon sifati inson salomatligiga taʼsiri juda keng boʻlib, asosan tananing nafas olish tizimi va yurak-qon tomir tizimiga taʼsir qiladi.

Faqat qazib olinadigan yoqilgʻidan foydalanish bilan bogʻliq boʻlgan tashqi havo ifloslanishi har yili 3,61 million kishining oʻlimiga sabab boʻladi, bu antropogen ozon va PM2,5 bilan birga (2,1 million) inson oʻlimiga eng koʻp hissa qoʻshuvchilardan biriga aylangan.

Havoning sifati odatda havodagi PM2,5 zarralari konsentratsiyasi bilan oʻlchanadi, bu odatda diametri 2,5 mikrometr yoki undan kichik boʻlgan, nafas bilan yutiladigan mayda zarralarni tavsiflaydi. JSST standart meʼyori — 10 mkg/m3 ni tashkil qiladi. Umuman olganda, har yili dunyo boʻylab 7 mln kishi havoning ifloslanishi oqibatida vafot etadi yoki oʻrtacha umr koʻrish davomiyligining qisqarishiga (2,9 yil) sabab boʻladi va bu kamida 2015- yildan buyon sezilarli progressga erishmagan dunyodagi eng kata ekologik xavf hisoblanadi.

2.Bular asosan yoqilgʻining yonishi bilan bogʻliq. Statsionar manbalarga quyidagilar kiradi: qazilma yoqilg'i elektr stansiyalari va biomassa elektr stansiyalari; ikkalasida ham tutun qatlamlari mavjud (misol uchun koʻmir sanoatining atrof-muhitga taʼsiriga qarang) Metan sizib chiqadigan neft va gaz hududlari yog'och, ekin chiqindilari va goʻng kabi biomassani anʼanaviy yoqish.

2014-yilgi tadqiqot shuni koʻrsatdiki, Xitoyda asbop uskunalar, mashinalar va qurilmalar ishlab chiqarish va qurilish sohalari havoni ifloslantiruvchi moddalar emissiyasining 50 % dan ortigʻiga hissa qoʻshgan.

Bu yuqori emissiya intensivligi va uning sanoat tuzilishidagi yuqori emissiya omillari bilan bogʻliq. chiqindilarni yoqish (yoqish pechlari, shuningdek, qattiq yer usti chiqindilarining toʻrtdan bir qismini tashkil etuvchi nazoratsiz chiqindilarni ochiq va noqonuniy yoqishlar) pechlar va boshqa turdagi yoqilgʻi bilan ishlaydigan isitish moslamalari.

Mobil manbalarga avtotransport vositalari, poyezdlar (xususan, teplovozlar va dizel-poyezdlar), dengiz kemalari va samolyotlar, shuningdek, raketalar hamda fazo chiqindilari kiradi. Avtoulovlar tufayli havo ifloslanishiga tashqi havoga chiqariladigan gazlar va avtoulov shinalari (shu jumladan mikroplastmassalar kiradi. Maʼlumotlarga koʻra, avtoulov „AQSh havo ifloslanishining taxminan uchdan bir qismiga sabab boʻladi

Yonishdan tashqari jarayonlarning boshqa omillar ham mavjud: Boʻyoq, soch purkagich, lak, aerozol purkagich va boshqa erituvchilarning bugʻlari. 2010-yillarda Los-Anjeles havzasidagi organik birikmalar ifloslanishining deyarli yarmini ushbu omillardan hosil boʻluvchi chiqindilar tashkil etgani taxmin qilingan.

Yadro qurollari, zaharli gazlar, mikroblar va raketa qurollari harbiy resurslarga misoldir. Qishloq xoʻjaligi chiqindilari va goʻsht yetishtirish yoki chorvachilikdan chiqadigan chiqindilar havoning ifloslanishiga katta hissa qoʻshadi.

3.Tabiiy omillar. Chang, odatda oʻsimliklari kam boʻlgan yoki oʻsimliksiz katta hududlar Hayvonlar, masalan, qoramollar tomonidan oziq-ovqat hazm qilish 1935-yilda Stratfordga (Texas) yaqinlashib kelayotgan chang boʻroni natijasida chiqariladigan metan Yer qobigʻidagi radioaktiv parchalanishdan kelib chiqqan radon gazi. Radon rangsiz, hidsiz, tabiiy ravishda paydo boʻluvchi, radiyning parchalanishidan hosil boʻladigan radioaktiv asil gazdir.

Bu sogʻliq uchun xavfli deb hisoblanadi. Tabiiy manbalardan olingan radon gazi binolarda, ayniqsa podval kabi yopiq joylarda toʻplanishi mumkin va bu oʻpka saratonining sigareta chekishdan keyin ikkinchi eng koʻp uchraydigan sababidir.

Oʻrmon yongʻinlaridan chiquvchi tutun va uglerod oksidi. Faol oʻrmon yongʻinlari davrida biomassaning nazoratsiz yonishi natijasida hosil boʻlgan tutun kontsentratsiyasi boʻyicha barcha havo ifloslanishining deyarli 75 % ni tashkil qilishi mumkin.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!