O’rta asr shaharlari Samarqand va Buxoro tarixiy yodgorliklari

Registon maydonining me’moriy ansambli. Registon maydonida buyuk va noyob inshootlar Ulug’bek (1417-1420-yillar), Sherdor (1619—1 fe36-yillar) madrasalari va Tillakori madrasa-masjidi (1646-1647-yillar) barpo etilgan. Ulug’bek madrasasi ekspluatasya qilish davrida tashqi tasirlar, zilzilalar va ichki janglar oqibatida jiddiy talofot ko'rgan. Tashqi gumbazlar, ikki minora va ko'pgina yashash xonalari vayron bo'lgan. Samarqanddagi Ulug’bek madrasasi gumbazi Sharqda eng katta gumbazlar qatoridan o ‘rin egallagan. XVII asrda Samarqand hokimi Yalangto’sh Bahodir hashamatli binolar qurishga boshqa beklar bilan raqobat qilib, vayrona holatidagi Ulug‘bek xonaqohi o ‘rniga Sherdor madrasasini, Mirzoyi karvonsaroy o ‘rniga Tillakori madrasa – masjidini qurdirgan. Tillakori va Sherdor madrasalari katta oMchamlilik, pardoz ishlarining nozikligi bilan ajralib turadi. Mezana (9.29-rasm) minoraning yuqori qismi, azon aytiladigan joy. Ko'pincna ravoqsimon darchalar galereyasidan iborat. Ichki devorlari odatda ganch bilan naqshlanadi, tashr tomoni minoraning umumiy bezagiga mos holda sirkor parchinlar bilan pardozlanadi. Usti oddiy gumbazcha bilan yopiladi yoki ochiq bo’lishi ham muniKin. Ayrim hollarda guldastayoki burjlar ham m ezan a v a z ifa sin i bajargan. Tillakori madrasasi 1646 -1647-yillarda madrasa va jome’ masjidiga mo‘ljallanib qurilgan. U ansambldagi Ulug'bek va Sherdor madrasalari bilan muvozanatlashtirib bunyod etilgan Hovlining g ‘arb tomonidagi masjidga peshtoq orqali kiriladi. M a s jid xonasi ikki yonidagi ravoqli gumbazlar galereyasi tufayli keng ko‘rinadi. Xona to‘ridagi marmar qoplamali m ehrob, o ‘ng ta ra fid a marmar zinapoyali minbar bor. Xona o’z vaqtida zarhal n a q sh la r bilan jozibador bezatilgan. 1930-yillarda bu yerda maxsus ustaxona tashkil etilib, koshinlarning qadimiy rangini topish y o ‘lida tadqiqot ishlari olib bnrilgan. Mustaqillik yillarida inshoot restavratsiyadan chiqdi va avvalgi go’zal holatiga keltirildi. Tillakori- masjid - madrasasi katta xonasining ichidagi badiiy bezaklar jilosi halning hamda rango-rang naqshlarning tovlanishiga asoslangan naqshlar me’moriy shakllarning tuzilishiga qarab taqsim etilgan. Burchakburchaklaridagi mehroblar kundal uslubida islimiy naqshlar bilan bezatilgan. XVIII asrda Registon maydonida yana bir monumental inshoot Chorsu - olti qirrali, gumbazli, do‘ppi savdo qilish binosi barpo etilgan.