Orta topaq balalarında geometriyalıq formalar haqqındağı qıyallardı qàliplestiriw metodikası hàm texnologiyası Mazmun : Kirisiw I bap

Temanıń aktuallıǵı.Sırtqı kórinisler haqqındaǵı qıyallardı qáliplestiriw mektepke shekem jas daǵı balalardıń matematikalıq rawajlanıwınıń tiykarǵı strukturalıq bólimlerinen biri esaplanadı. Birinshi náwbette, ob’ekttiń ólshemin, sonıń menen birge onıń uzınlıǵın, keńligin, biyikligin, massasın, kólemin, maydanın túsinediler hám ólshew astında - ólshew ásbapları járdeminde hár qanday fizikalıq muǵdardıń muǵdarlıq ma`nisin alıw procesi. Muǵdarlar menen háreketler hám olardı ólshew derlik hár kúni balanıń turmısında bar. Mısalı, modellestiriw boyınsha tuwrıdan-tuwrı tálim iskerliginde oqıtıwshı baladan plastilinniń kishi bir bólegin alıwdı yamasa zárúrli bólekten kishi bólekti shimshilab alıwdı sóraydi. Kózdiń járdemi menen bala, yaǵnıy, kóz menen, qaysı bólim kishilew, qaysısı úlkenlew wazıypanı atqaradı. Sızıw ushın balalar túrli ólshem degi zatlardı suwretlab, suwretdegi parıqlardı gúzetediler. Matematika boyınsha muǵdarlar menen tájiriybe ótkerediler, mısalı, forması hám ólshemi birdey bolǵan shamalar ne ushın hár túrlı massaǵa ıyelewi múmkinligin anıqlaydilar, suyıqlıq hám quyma elementlardıń málim bir kólemi tamırlar formasından ózgermeydi hám taǵı basqa. Baylanıs waqtında mektepke shekem jas daǵı balalar kóbinese ózlerin basqa balalar menen salıstırıladı - olardıń qaysısı biyik, kim úlken hám taǵı basqa. Bunday háreketler tiykarında shama haqqındaǵı qıyallar jaratıladı.
Forma haqqındaǵı qıyallardı ósiriw jumısı sanawǵa úyretiw menen hám zatlardıń ólshemlerin salıstırıwlaw shınıǵıwları menen parallel túrde ámelge asıriladı hám ajıralmas pátda alıp barıladı. Bul jumıstı suwretleytuǵın iskerliginiń hár qıylılarına úyretiw menen baylanıstırıp aparıw úlken áhmiyetke iye, sebebi zattı soǵıw (suwretin sızıw, ılay yamasa plastilindan soǵıw, konstruksiya qılıw ) mútajligi onıń formasın anıq, bólek-bólek bólimlerge bolıp aqıl etiw zárúriyatın tuwdıradı.
Geometriyalıq figuralarni bir-birinen parıq etiw hám olardıń birpara qásiyetleri menen tanısıw I- mawsim dawamında balalarda sheńber, kvadrat, úshmúyeshliklerdi parıqlaw hám olardıń atınıń tuwrı aytıw kónlikpesi bekkemlenedi. Usı figuralardiń modelinen balalarǵa zatlar jıyındıları ortasındaǵı muǵdarlıq munasábetlami anıqlaw hám sanawdı orınlaw ushın tarqatpa material retinde keń paydalanıladı. Pedagog (tárbiyashi) balalardı sanawǵa úyretiwde jol ústinde olardıń usı figuralar haqqındaǵı qıyalların bekkemlenip baradı. Ol balalarǵa berilgen model átirapından qol jurgizib shıǵıwdı, onı ustap kóriwdi, kórsetilgen forma daǵı modellerdi (mısalı, hámme kvadratlardı ) tańlap alıwdı usınıs etedi. Balalar hár túrlı yamasa birdey, biraq reńi yamasa shıyemlari hár túrlı bolǵan figuralar muǵdarın salıstıradilar. «Qaysınisi kóbirek, kvadratma yamasa úshmúyeshliklerma? Úlken úshmúyeshlikler kópma yamasa kishkene úshmúyeshlikler kópma? » hám sol sıyaqlılar.