Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna
Download 2.49 Mb. Pdf ko'rish
|
PROFESSIONALETIKAVAETIKET
|
Qanday va nima yeyish lozim? Etiket qoidalariga binoan stol atrofida o‘tirgan odam bilagi bilangina stolga tayanishi mumkin. Ayol kishi esa bir oz vaqtgagina tirsagini qo‘yishi mumkin. Non ushoqlarini dumaloq qilib olib o‘ynash, yemak jihozlarini o‘ynash, dasturxon uchini o‘rab o‘ynash, oyog‘ini uzatib o‘tirib olish mumkin emas. Lablarini bo‘yaydigan ayollar og‘izlarini sochiqqa emas, qog‘oz salfetkaga artishlari zarur. Tanovvul paytida tirsakni dasturxonga qo‘yib olish yoki boshni kosaga egish yaxshi emas. Boshni sal egib, shu masofada qoshiq yoki sanchqini og‘izga olib kelinadi. Ovqatlanib bo‘lgandan so‘ng pichoq va sanchqini parallel ravishda, ushlagichlarni o‘ngga qaratib kosaga qo‘yiladi. Agar bu jihozlarni keyingi taom uchun ishlatish niyatingiz bo‘lsa, ularni stol ustiga qo‘ygan ma’qul. Agar siz pichoq va sanchqidan foydalanayotgan bo‘lsangiz, unda ularni u quldan bu qo‘lga olavermasdan, sanchqini chap qo‘lda, pichoqni o‘ng qo‘lda tutish lozim. Qandaydir ichimlik taklif qilingan vaqtda og‘zingizdagini yutib yuborib, so‘nggina uni ichish lozim. Bundan oldin stakanda yog‘li izlar qoldirmaslik uchun avval sochiq bilan og‘zingizni artib olsangiz yaxshiroq bo‘ladi. Shishadan faqat o‘ziga quyib olish xunuk ko‘rinadi. Shisha yoki grafinni olganda, avval yon tarafda o‘tirganga taklif qilinadi. 191 Laganda turgan taomning eng yaxshi bo‘laklarini olib yeyish nojoizdir. Hadisi sharifda ham: “Baraka taomning o‘rtasidadir. Bas, taomning o‘rtasidan emas, bir chetidan englar” 42 , - deb keltirilgan. Mehmonda suvli ovqatga non botirib yeyishdan qaytaramiz. Etiket bo‘yicha hech qachon idishni «yaltillatib» non bilan tozalab qo‘yish to‘g‘ri kelmaydi. Lekin o‘zbek odati bo‘yicha idishni tozalab qo‘yish savob sanaladi.(Ba’zi viloyatlarda idishni ichiga ozgina choy quyib, aylantirib ichib yuborishadi savob uchun). Ammo buni dabdabali tarzda amalga oshirish o‘ta ketgan madaniyatsizlikdir. Dasturxonga sigaret bilan o‘tirib bo‘lmaydi, uy sharoitidagi qabullarda esa taomlar tortishning o‘rtasida chekib bo‘lmaydi. Chekishni faqat taomdan so‘ng, paytda o‘ziga ravo ko‘rishingiz mumkin. Hech bo‘lmagan taqdirda, oxirgi taom va desert o‘rtasida – bunday paytda odatda, idishlarni yangilab olish uchun qisqacha tanaffus bo‘ladi. Ammo baribir to mezbonlar taklif qilmagunlariga qadar o‘zni tiygan ma’qul. Stol atrofida to‘g‘ri o‘tirgan yaxshi, ammo oshirib yubormang, «xodaga o‘xshab» o‘tirish xunuk ko‘rinish kasb etadi. Tirsakni, ayniqsa, agar qo‘lda yemak jihozlari bo‘lsa stolga qo‘ymagan ma’qul. Tanovul qilayotganda bir oz egilib yeyiladi, biron narsa ichilayotganda ham xuddi shu alfozda qaddini tutish lozim. Sho‘rva ichilayotgan qoshiqni o‘ng qo‘lda ushlanadi va bir oz qiyshaytirilib ichiladi. Ba’zi kosalarda tarqatilgan sho‘rvalar disert qoshiqda tanovul qilinadi. Ikkinchi taomlar pichoq va sanchqi yordamida yeyiladi. Yemak jihozlari ushlagichni o‘rtasidan emas, uchidan ushlagan ma’qul. Pichoqni faqat taomni kesish uchun ishlatish lozim, ammo zinhor uni og‘izga olib borishni maslahat bermaymiz. Ba’zi kesish shart bo‘lmagan taomlar, masalan, omlet, qovurilgan tuxum, faqat sanchqida yeyiladi. Uni o‘ng qo‘lda ushlab, tanovvul qilish vaqtida chap qo‘ldagi non bo‘lagi yordamchi tarzda qo‘llanadi. Ovqatlanib bo‘lgandan so‘ng boshqa yemasligingizni bildirish maqsadida sanchqi hamda pichoqni kosaga birbiriga parallel ravishda qo‘yiladi. Agar siz hali tanovul tugallamagan bo‘lsangiz, unda sanchqi va pichoqni chalishtirgan holda, pichoqni o‘ngga, sanchqini chapga qarab yo‘naltirgan holda qo‘ysangiz bo‘ladi. Dasturxon atrofida o‘tirganda non idishidan olingan nonni kesmaymiz, balki bo‘lakka bo‘lib yeymiz. Yog‘ni pichoq bilan sanchqi yordamida bo‘lib, bir oz yog‘ga surtilgan non bilan yeyiladi. Yog‘ni ozginagina yog‘ idishdan kosamizni chekkasiga olamiz. Non bilan nonushtada nisbatan erkinroq bo‘lamiz. Non bo‘lagiga sariyog‘ surtib, tishlab yeyish mumkin. Yog‘surtilgan nonni pichoq bilan kesib eyilmaydi. Nonushta paytida bunda non bo‘lagiga kolbasa yoki pishloq qo‘yib ikkiga bo‘lib yeyish uchun qulay qilish mumkin. Bunday buterbrodni likopchada sanchqi va pichoqni qo‘llagan holda tanovul qilish mumkin. Oilada buterbrodlarini emak jihozlarini qo‘llamasdan 42 Hoji Muhammad SHoxmurodzoda. “Taomlanish odobi”. - T., “Movorounnaxr”, 2005. B.12. 192 yeyiladi. Albatta u agar, kichik bo‘lsa. Ba’zida buterbrodning kattaligidan yeyish ko‘p noqulaylik tug‘diradi. Uni kosaga qo‘yib pichoq va sanchqini qo‘llashdan boshqa iloj yo‘q. Jihozlar bo‘lmagan taqdirda, salfetkalardan foydalanish mumkin. Quritilgan yoki qotgan nonlarni choyga botirib faqat oila davrasida yeyish mumkin. Tortilgan kolbasa agar tozalanmagan bo‘lsa, kosada, sanchqi hamda pichoq bilan tozalanadi. Quruq kolbasani shundoq yeyilaveradi. Yupqa to‘nli sosiskani artmasdan yeyish mumkin, ammo qalin bo‘lsa, albatta tozalagan ma’qul. Qovurilgan tuxumni nima bilan berilganiga qarab sanchqi yoki qoshiqcha bilan yeyish mumkin. Sho‘rvalar bir oz bizni qiynaydi: kosani o‘zi tomonga og‘dirish lozimmi, yoki o‘zimiz kosaga engashishimiz kerakmi… Kosani hech ham o‘zimizga og‘dirmaymiz, kosada bir sho‘rvaning qoldig‘i shunday qolaveradi. Oilaviy sharoitda kosani sal o‘zimizdan og‘dirib qolgan sho‘rvani ichib qo‘ysak bo‘ladi. Na tanovul mobaynida, na undan keyin sho‘rvaning qoshig‘ini stolga qo‘yilmaydi, kosada qoladi. Sho‘rvadagi go‘sht – bir vaqtning o‘zida ham birinchi, ham ikkinchi taomdir. Shu bois, avval sho‘rvani qoshiqda tanovul qilib, keyin uning go‘shtini yeyishda sanchqi hamda pichoqdan foydalanmiz. Sovuq taom sifatidami, yoki issiqmi – berilgan baliq go‘shtiga pichoqni yo‘latmaymiz. Uni faqat dudlangan seledka uchun ishlatamiz. Agar baliqdan tayyorlangan taomga qo‘shib maxsus yemak jihozlari – kurakcha va sanchqi berilsa, unda kurakchani o‘ng qo‘lga, sanchqini chap qo‘lga olamiz. Sanchqi yordamida go‘shtni ushlab tursak, kurakcha yordamida qiltanoqlarni tozalab olamiz. Agar sanchqi ikkita bo‘lsa, unda o‘ng qo‘ldagisi qiltanoqni ajratish uchun, chapdagisi go‘shtni yeyish uchun foydalaniladi. Bittagina sanchqi bo‘lgan taqdirda, uni o‘ng qo‘lga olib, chapga burda non olib, uning yordamida baliq go‘shtini ushlab turib, sanchqi yordamida qiltanoqni ajratiladi va yeyiladi. Agar bizning likopga butun baliq tortilgan bo‘lsa, avvalida ustixondan filening yuqori qismini ajratib olamiz, so‘ng umurtqadan qiltanoqni ajratib, chekkaga olib qo‘yamiz, keyin esa ikkinchi qismini tanovul qilishga o‘tamiz. Og‘zimizga tushib qolgan qiltanoqni bildirmasdan til uchida sanchqiqa qo‘yamiz. Parrandani sanchqi hamda pichoq yordamida yeyiladi. Bunda suyakni tozalab yeyishni ko‘rsatish uchun, sanchqi bilan pichoqni o‘ynataverish shart emas. Suyakda bir oz go‘sht qolishidan siqilmaslikka harakat qilish lozim. Uy sharoitida esa go‘shtni qo‘lga olish mumkin. Sabzavotlar aralash go‘sht – muammoli taom. Hozirgi kunda jahonda bu taomni tanovul qilishda bir-birini rad qiluvchi ikki tavsiyalar mavjud. Birinchisiga binoan go‘shtni bo‘laklarga bo‘lib chiqqach, pichoqni chetlatish. Ikkinchisiga binoan esa bir daqiqa ham pichoq o‘ng qo‘ldan, sanchqini chap qo‘ldan bo‘shatmaslik lozim. Birinchi qoidaga amerikaliklar amal qiladilar. Ovrupo tushunchasida bunday uslub bashanglikdan yiroqdir. Ikkinchisini tasdiqlagan holda, go‘shtni sanchqini go‘shtga 193 qadagan holda pichoq bilan kesib, ushlash to‘g‘ridir. Kesilgan va sanchqiqa qadalgan bo‘lak go‘sht ustiga kartoshka pyuresini qo‘shib, tayyor garnirni og‘zimizga olamiz. Agar kartoshkadan tashqari yana no‘xat, yoki shunga o‘xshash boshqa «bezovtalovchi» narsalar bo‘lsa-chi? No‘xat go‘shtga sanchilgan sanchqida turmaydi, shuning uchun, pichoqni chetga olib, avval sanchqini o‘ng qo‘lga olgan holda no‘xatdan ozgina totib ko‘rib, so‘ng, yana sanchqini chap qo‘lga olish istagi paydo bo‘ladi. Nima qilish kerak? Download 2.49 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|