Os larda resurs hám process túsinigi Reje

Process túsúnigi.
Adınǵı daklatlarda, OS túsúnigin qarap ótkenimizde, biz kóbinshe “programma” hám “tapsırma” sózlerin kóp isletemiz. Máselen, esaplaw sistemasi bir yáki bir neshe programmanı orınlaydı, OS tapsırmanı rejelestiredi, programmalar maǵlıwmatlar almasadı hám taǵı basqa. Biz bul sózlerdi úlıwma halda islettik hám siz hár bir anıq halda neni túsúnip atırǵanıńızdı shama menen kóz aldıńızǵa keltirer edińiz. Biraq birdiy sózler hár túrli jaǵdayda máselen, esaplaw sisteması islew bermiytin statik jaǵdaydaǵı obektlerdi da (máselen, disktegi fayıllar) hám ijra processindegi bolǵan dinamik jaǵdaydaǵı obektlerdi da bildirer edi. Bul jaǵday OS lar ulıwma bólimleri haqqında oylaǵanimizda, yaǵıniy ishki qurılmalar hám ózlin tutıwı itibar berilmegen halatta múmkin emes. Biraq endi zamanagoy kompyuter sistemaları isin detallasqan halda uyrengenimizde biz ámellerdi (terminologiyanı) anıqlastırıwımızǵa tuwrı keledı.
“Programma” hám “tapsırma” terminleri staik, isshil bolmaǵan (неактивний) obektlerdi xarakterlew úshın isletiledi. Programma bolsa, orınlanıw processinde dinamik, isshil obektge aylanadı. Onıń islewi tuwrısında kompyuter turli komandalarǵa islew beredi hám ózeriwshiler mánislerin ózgertedi. Programma orınlanıwı ushın, OS belgili san operativ yad ajratıwı, onı kiritiw shıǵarıw qurilmaları hám fayıllardı baylaw, yaǵınıy ulıwma sisteması resursları esabınan belgili bólimi rezervlap qoyıwı kerek. Olardıń sanı hám konfiguraciyası waqt ótiwi menen ózgeriwi múmkin. Bunday kompyuter sistemaları ishindegi isshil obektlerdi harakterlew ushın “programma” hám “tapsırma” terminleri ornına jańa “Process” terminin isletemiz.
Process jaǵdayı.
Kóbinshe ádebiyatlarda ápiwayılastırıw ushın, processdı orınlaw waqtındaǵı programmanı xarakterliytin abstrakciya sıpatında alıw usınıs etiledi.
Process OS бошқаруви basqarıw astında esaplanadı. Bunday qabıl qılıwda esaolaw sistemalarında orınlanatın hámme nárse (tek paydalanıwshı programmaların emes, bálkim OSnıń da ayrım atları da) processler toplamı sıpatında payda etilgen.
Bir processorlı kompyuter sistemasında hár bir momentinde tek bir process orınlanıwı múmkin. Multiprogrammalı esaplaw sistemalarinda bir neshe processdı úlıwma parallel qayta islew processordı bir processdan ekinshisine ótkeriw járdeminde ámelge asırıladı. Bir process orınlanǵansha, qalǵanları óz náwbetin kútedi.
Kórinib turıptı hár bir process minimum eki jaǵdayda bolıwı múmkin:
Process orınlanbaqta hám process orınlanbay atır. Bunday modeldegi processler jaǵdayı diyagramması tómendegi suwrette kórsetiledı.

1-súwret. Process jaǵdayın eń ápiwayı diyagramması
Orınlanip atırǵan halatdaǵı process, belgili waqtdan soń OS tárepinen tamamlanıwı, yáki toqtatılıwı hám jáne orinlanbay atırǵan jaǵdayǵa ótkiziliwi múmkin. Process toqtatılıwı eki sebep penen júz beriwi múmkin: onıń isin dawam ettiriwi ushın qanday da bir xádiyse talap etilse, (máselen, kiriw-shıǵıw operciyasın juwmaqlaw) yamasa OS tárepinen is process ushın ajratılǵan waqt tamamlanǵanda júz beredi. Onnan soń OS belgilengen algoriytim boyınsha orınlanbay atırǵan jaǵdayındaǵı processlerden birin saylaydı hám bul processdi orınlanıp atırǵan jaǵdayǵa ótkizedi. Sistemada payda bolıp atırǵan jańa process, basqa process orınlanbayatırǵan jaǵdayǵa ótkiziledi.
Bul júda qolay model bolıp. Ol orinlawǵa saylanǵan process ol toqtatılıwına sebep bolǵan hádiyseni kútiwi hám ámelde orınlawǵa tayın bolmaslıǵı múmkin. Bunday jaǵdaydan qutılıw ushın process orinlanbay atırǵan jaǵdaydı jańa ekinshi jaǵdayǵa bólemiz: tayarlıq hám kútiw halatı (2-súwret)



Кiriw

2-súwret. Process jaǵdayınıń jánede tolıq diyagramması

Sistemada payda bolıp atırǵan hár qanday jańa process tayarlıq halatına túsedi. Operaciyon sistema rejelestiriwdiń qanday da bir algoriytimınan paydalanıp, tayın processlerden birin saylap, onı orınlaw halatına ótkizedi.
Orınlanıw halatı process programmanı kodın tikkeley orınlanıwı júz beredi. Processdiń bul halatınan ush sebep boyınsha shıǵıw múmkin:

• 
  OS bul processdiń xizmetin toqtatadı;
  
• 
  Ol óz xizmetin belgili hádiyse júz bermegenshe dawam ettire almaydı hám OS onı “kútiw” halatına ótkizedi;
  
• 
  Esaplaw sistemasında úzilis júz beriwi menen (máselen,orınlanıwǵa waqt tamamlanıwı menen taymerden úziliw) onı tayarlıq halatına ótkiziledi.
  

Kútiw waqtları tayarlıq halatına process, kútilip atırǵan hádiyse júz beriwi menen ótedi hám ol jáne orınlanıw ushın saylanıw múmkin. Kiyinshelik rejelestiriw algoriytimi haqqında sóz barsa, bizdiń modelda jáne bir operaciya qoyıladı: bul process kreteriyanın kózgeriwi.
Processdi jaratıw hám juwmaqlaw operaciyaları bir mártelik operaciyalar, sebebi artıq qollanılmaydı ayrım sistemalı processlar, esaplaw sisteması waqtında hesh qashan juwmaqlanbaydı.
Process jaǵdayın ózgeriwi menen baylanıslı bolǵan, qáleń ol iske tússin yaki blakiyrovka bolsın, qaǵıyada boyınsha kóp mártelik esaplanadı.